Reja: “Dinshunoslik” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. Dinning mohiyati, funksiyalari

«Mazhab» arabcha so’z bo’lib, «oqim», «yo’l», «ta’limot» ma’nosini anglatadi.

Bugungi kunda dunyodagi taxminan 1,3 mlrd. musulmon aholisining 92.3 foizini Sunniylar tashkil etib, mazhablar bo’yicha quyidagicha nisbatda bo’lingan: Xanifiylar 47 foiz, shofiylar 27 foiz, molikiylar 17 foiz, Xanbaliylar 1.5 foiz.

Shialar 7.5 foiz bo’lib, unda islomiy, ja’fariy, zaydiy mazhablari mavjud. (Qarang: Dinlar haqida ma’lumot. Toshkent 2000. Buklet 1-buklam).

Hanafiya mazhabi. Mazhab eponimi Abu Hanifa an-Nu’mon ibn Sobit al-Kufiy (699-767) hisoblanadi. Ammo mazhabni shakllantirishda uning o’quvchilari Abu YUsuf (v. 798 y.) va Muhammad ibn al-Hasan ash-Shayboniylarning (v. 804-05 y.) xizmati kattadir. Umumislomiy masalalarda mazhablar o’rtasida katta farqlarni uchratmasakda, shu bilan birgalikda, konkret xususiy masalalarning qariyb hammasida mazhablar o’rtasida o’ziga xos qoidalarni uchratamiz. SHu sababli boshqa mazhablar bilan qiyosan hanafiya mazhabiga xos bo’lgan jihatlarni sanab o’tirishga hojat yo’q.

Hanafiya mazhabi, asosan, Albaniya, Bosniya va Gersegovina, Turkiya, Suriya, Iroq, Afg’oniston, Pokiston, Hindiston, Bangladesh, Turkmaniston, O’zbekiston, Qirg’iziston, Qozog’iston, Tojikiston, Rossiya, Jibuti, eritreya mamlakatlarida keng tarqalgan. Hanafiya mazhabi rivojida O’rta Osiyo (Movarounnahr) faqihlarining o’rni beqiyosdir. X-XII asrlar davomida YAqin SHarq mamlakatlarida shialik tazyiqi ostida so’nib borgan hanafiy markazlarni Saljuqiylar, Usmoniylar imperatorligi davrida aynan Movarounnahr hanafiylari qaytadan tikladilar. Ular barcha yangi markazlar uchun ustozlar bo’lib qoldilar.