Режа: Давлат ва жамиятнинг ҳуқуқий асосларини шакллантириш ва либераллаштириш

Махсус орган - Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Судяларни танлаш ва тавсия қилиш бўйича Олий малака комиссияси судлар фаолиятини ташкилий таъминлаш масалалари, хусусан, суд кадрлари билан шуғуллана бошлади.
Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузурида махсус ваколатли орган - суд қарорларини ижро этиш, судлар фаолиятини моддий-техник ва молиявий таъминлаш бошқармаси ташкил этилди, улар судларни ўзларига хос бўлмаган функциялардан сезиларли даражада озод қилди, уларнинг асосий вазифаларига эътибор қаратишларига имкон берди.
Умумий юрисдикция судларининг ихтисослашуви амалга оширилди, фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича судлар ташкил этилди, бу уларнинг жиноий ва фуқаролик ишларини малакали кўриб чиқишга, инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилишга, уларнинг фаолияти самарадорлигини оширишга ёрдам берди. Айнан шу даврда кассация инстанцияси ислоҳ қилинди ва ишларни кўриб чиқиш учун шикоят бериш тартиби жорий этилди.
Амалга оширилган ўзгаришларга кўра, апелляция инстанцияси ишни янги суд муҳокамасига юбормасдан кўриб чиқиши мумкин. Фуқароларга, биринчи инстанция судининг қонуний кучга кирган суд қароридан норози бўлган тақдирда, ўз ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини бошқа судда - адвокати иштирокида кассация тартибида ҳимоя қилиш имконияти берилди.
Шундай қилиб, биринчи инстанция судларининг қарорларига нисбатан фуқароларнинг шикоятларини яширин, ёпиқ кўриб чиқиш амалиёти бутунлай бекор қилинди. Ушбу ўзгаришлар биринчи инстанция судлари томонидан йўл қўйилган хатоларни ўз вақтида тузатишнинг муҳим кафолати бўлиб қолди. Агар 2000 йилда суд хатоларининг ярми назорат тартибида тузатилган бўлса, 2009 йил охирига келиб, 85% ҳолларда улар апелляция ва кассация тартибида тузатилди.
Прокурор ва адвокатнинг тенглигини, жиноий ва фуқаролик процессининг барча босқичларида рақобатни таъминлашга қаратилган чора-тадбирлар изчил амалга оширилмоқда, шу муносабат билан, одил судловни амалга ошириш сифати ва самарадорлиги ошмоқда. 2008 йилда "Адвокатура институтини такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида" ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг қабул қилиниши катта аҳамиятга эга бўлди. Амалдаги қонунларга суд-ҳуқуқ тизимини либераллаштириш, инсон ҳуқуқларининг ҳимоя қилинишини таъминлашнинг муҳим таркибий қисми сифатида адвокатларнинг мустақиллигини янада мустаҳкамлашга қаратилган қатор ўзгартиш ва қўшимчалар киритилди.
Қонунга мувофиқ, ҳимоячига жиноят ишини юритиш учун масъул бўлган давлат органлари ва мансабдор шахслардан қатъи назар, жиноий жараённинг ҳар қандай босқичида малакали юридик ёрдам кўрсатиш ҳуқуқи берилади.
Жиноят-процессуал қонунчилигидан ҳимоячига ушбу ишда адвокатнинг иштирок этишга рухсат берилганлиги тўғрисида ёзма тасдиқ олиш ва мижоз билан учрашиш учун рухсат олиш мажбуриятини юклайдиган нормалар киритилди. Буларнинг барчаси учун адвокат гувоҳномаси ва адвокат муассасаси томонидан берилган кафолат етарли деб ҳисобланадиган бўлди.
Жиноий ва жиноий-процессуал қонун ҳужжатларини либераллаштириш, инсонпарварлаштириш ва декриминаллаштириш ушбу соҳани ривожлантиришнинг энг муҳим йўналишига айланди. Айтиш мумкинки, 2001 йилда қабул қилинган чора-тадбирлар, жумладан, “Ўзбекистон Республикасининг Жиноят, Жиноят-процессуал кодексларига ва Жиноят жазоларини либераллаштириш билан боғлиқ маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида" ги қонун улкан ижтимоий ва ижтимоий-сиёсий аҳамиятга эга бўлди.