Режа: Қарор қабул қилишнинг мазмун моҳияти, тамойиллари ва унга нисбатан бўлган ёндашувлар 2

2-босқич. Бошқариш тизимидаги мақсаднинг шаклланиши.
Муаммо, муаммоли вазиятни аниқлаб бўлганимиздан кейин, уни ечиш мақсади олдинга қўйилади. Агарда мақсад қанчалик аниқ ифода этилса, уни ечиш жараёни ҳам шунча енгил кечади. Бу босқичда биз бор муаммони ечиш учун нима қилишимиз кераклигини аниқлаб олишимиз керак бўлади. (хали ечганимиз йўқ, фақат қандай ечишни хал қилиш керак). 1-босқичда биз муаммо нимада эканлигини аниқлаб олган эдик (албатта бу нисбатан осон вазифа), 2-босқичда эса биз ўша муаммони йўқ қилиш учун нима қилиш зарур деган саволга жавоб қидирамиз. Албатта бу нисбатан қийинроқ.
Мақсадни аниқлашнинг методологик асоси бўлиб ақлий хужум, экспертлар бахоси каби методлардан фойдаланадиган тизимли тахлил ҳизмат қилади.
3-босқич. Танланадиган ечимнинг мезонларини шакллантириш.
Агарда муаммони ечиш бўйича мақсадга эришишнинг ўлчови бўлса, ечимнинг бир неча вариантлари бўлиши мумкин. Шундай ўлчов бўлиб одатда мезонлар хизмат қилади.
Ушбу босқичнинг асосий мақсади мос келувчи мезонлар тизимини яратиш хисобланади. Яратилган мезонлар кейинги босқичларда мақсаднинг ўрнига ишлатилади. Уларнинг ўзлари мақсад, эришиш лозим бўлган модель ўрнини эгаллашади.Ўрганилаётган объектнинг бахолаш мезони сифатида унинг турли белгилари хизмат қилади. Масалан, олий ўқув юртида ўқув фаолиятини молиялаштириш жуда паст, ёки йилига 300 млн. сўм дейиш мумкин.
Кўпмезонлилик мақсадни ифода қилишнинг асосий талабларидан биридир. Мақсадни ифода қилиш учун қанча мезон керак бўлса, шунча ишлатилиши керак. Бу мезонлар бир-биридан мустақил бўлишлари лозим.
Танланадиган ечимнинг (қарорнинг) мезонларини аниқлашда экспертлар бахоси ва математик статистика услубларидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ.
4-босқич. Қарорни ишлаб чиқариш.
Ушбу босқичда қўйилган мақсадга эришиш учун фойдаланиш мумкин бўлган бир неча альтернатив қарорлар (ечимлар) вариантлари ишлаб чиқарилади. Қарорни шакллантириш – бу энг қийин ва энг ижодий жараён. Агар ечимнинг альтернатив вариантлари бўлмаса, унда танлов бўлмайди. Демак биз нотўғри йўлдан кетишимиз ва хатоли қарор қабул қилишимиз мумкин. Бундан ташқари альтернатив вариантлар ҳам яхши ўйланган, бутун муаммони қамраб оладиган (бутун муаммони хал қиладиган) бўлиши керак. Улар ичида танлов ўтказиш учун номига альтернатив вариантлар ишлаб чиқариш - бу ишга зиён бўлади. Альтернатив вариантлар нечта бўлиши керак деган саволга, имкониятимиз, ресурсларимитз қанча кўтараолса шунча бўлиши керак деган жавоб тўғри бўлади. Альтернатив вариантларни шакллантиришга, текширишга кетадиган маблағ ва ресурслар ҳам инобатга олиниши керак. Альтернатив вариантлар ишлаб чиқаришдан қочиш, уларни ишлатмаслик мумкин, агарда мақсадимиз, унга эришиш йўллари олдиндан аниқ ва конкрет бўлса. Ҳамда вақт бўлмаса.
Амалиётда альтернатив вариантлар ишлаб чиқаришнинг ташкилий шакли бўлиб ақлий хужум, синектика, сценарийлар ишлаб чиқиш, морфологик тахлил, ўйинлар, хамда когнитив карта услублари ҳизмат қилади.