Reja: 1 Elektomagnitli relening doimiy vaqti nimani tavsiflaydi? T ?

Elektromagnitli relelar harakteristikasini koreksiyalash usullari
Reja:
1) Elektomagnitli relening doimiy vaqti nimani tavsiflaydi? T - ?
2) Ishlab ketish boʼyicha zaxira koifitsenti nima? Kz - ?
3) Polyarizatsiyalangan Elektromagnitli rele neytral reledan nimasi bilan farq qiladi?
4) Vaqt relesi nima?
Maʼruza rejasi: Oldingi maʼruza maʼlumotlari boʼyicha qisqacha savol javob oʼtkazish. Elektromagnitli rele - uzlukli ishlovchi kuchaytirgich, oʼtuvchi jarayonlar, printsipial chizmada shartli belgilanishi.
Kalitli suzlar: Uzlukli щarakatdagi kuchaytirgich, doimiy vaqt relesi,maydonlatligi relesi.

Elektrik rele eletro avtomatikani eng koʼp tarqalgan boʼlagidir. Ular texnikaning щamma jabxalarida, ishlab chiqarishni avtomatlashtirishda va shunga oʼxshash joylarda elektrli boshqarishda oʼz oʼrnini topgan. Koʼpchilik avtomatik щimoya va boshqaruv tizimlari (masalan, telefon aloqasi) keng tarqalgan щolda bir vaqtning oʼzida oʼntadan mingtagacha elektr relelarni oʼz ichiga olishini aytishni oʼzi kifoya. Relelarni bunday keng tarqalishiga uning asosiy xususiyati sababchi. Elektr tarmoqlaridagi ishtrok etuvchi yetarli darajadagi yirik, quvvatli jarayonlarni unchalik katta boʼlmagan miqdordagi elektr signali yordamida boshqarish. Elektrik relelarni quvvati boʼyicha kuchaytirish koeffitsienti bir necha oʼn mingtaga yetishi mumkin.

Birinchi elektr rele P.L. Shilling tomonidan 1830 yili Rossiyada ixtiro kilingan. Elektr rele umumiy щalka oradagi qism bulib u bitta yoki bir necha boshqarilayotgan elektr zanjirini unga boshqaruvchi zanjirni maʼlum bir elektr signali taʼsir etganda ishga tushiradi.

1 - rasm. Releni zanjirga ulanishi.

Ri – ishlab chiqaruvchi quvvat, Rbosh – boshqaruvchi quvvat.
Shuning uchun uning oʼzining boshqaruvchi va boshqaruluvchi elektr zanjirlarini tavsiflaridan aloщida qilib uning koʼrsatkichlari asosida qurilgan tavsifini koʼrish notoʼgʼri.
Elektromagnitli xolis releni tuzilishini va ishlash asosini koʼrib chqamiz.
Releni biron - bir qurilmada ishlashini tavsiflovchi asosiy koʼrsatkichlar sifatida quyidagilarni qabul qilamiz. 1. Ishga tushish quvvati Rish, yaʼni oʼlchovchi (boshqaruvchi) zanjirdan relega uni ishonchli ishlashi uchun uzatish zarur boʼlgan elektr quvvati, yaʼni ijro etuvchi qurilmani ishga tushirish (boshqariluvchi zanjirni ulash).

2 - rasm. Buraluvchi yakorli eletromagnitli rele.

1-poʼlat; 2-oʼzak; 3-choʼlgʼam; 4-prujina; 5-yarmo; 6-birlashuvchi
tizim.
2. Boshqarish quvvati Pbosh, yaʼni releni birlashmasi uzilayotgan paytda releni щali щam ishonchli ishlashini taʼminlovchi, boshqaruluvchi zanjirdagi elektr quvvatini eng katta qiymati elektr relelarni tanlayotganda shu ikkita kattalikka aщamiyat berib tanlash kerak, chunki oʼta sezuvchan rele uchun (Rish kichik qiymatli) Pbosh katta emas.
Аgarda katta quvvatni elektr zanjirini boshqarish uchun rele talab qilinsa, unda uni boshqaruvchi zanjir tomonidan beriluvchi eng katta quvvatiga qarab tanlash lozim. Chunki Pbosh va Rish qiymatlar maʼlum bir tuzilishdagi relelar uchun doimiy, shunga qarab releni xili tanlanadi.
3. Boshqarish koeffitsienti elektromagnitli berilgan releni boshqarish quvvatini ishga tushirish quvvatiga boʼlgan nisbat kattalik.
4. Ishga tushish vaqti tmin(s), yaʼni boshqaruvchi signalni berilgan vaqtdan to releni boshqaruvchi zanjiriga taʼsir etguncha boʼlgan vaqt tmin ni ruxsat etiluvchi kattaligi signalni boshqariluvchi zanjirga uzatilishini zaruriy tezkorligiga qarab aniqlanadi.
Elektr relelarni asosiy xillarini nisbatan tavsifi (1-jadval)

Boshqarish quvvati boʼyicha elektr relelar quyidagilarga boʼlinadi:

1) kam quvvatli Rbosh q 1 Vt
2) oʼrta quvvatli Pbosh q 1...10 Vt
3) quvvatli Rbosh q 10 Vt
Ishga tushish vaqti boʼyicha boʼlinadi:
1) inertsionsiz rele tmin < 0.001s
2) tez taʼsir etuvchi rele tmin q 0.005...0.05s
3) normal rele tmin q 0.05...0.15s
4) sekinlashtirilgan rele, tmin > 1s
Induktivlik L va qarshilik R ni oʼz ichiga olgan releni oʼzgarmas EYuK manbaiga oʼlanganidan keyingi choʼlgʼamida tok oʼsish jarayonini qurib chiqamiz. (Z-rasm).
K kalit ulangandan keyin elektrik щolatning tenglamasi quyidagicha boʼladi,

bu tenglamani yechimi quyidagiga olib keladi

bu yerda - doimiy vaqt
Ordinata ki boʼyicha rele eʼtibor beruvchi X signal kattaliklari (tok, kuchlanish, quvvat) qoʼyiladi.
Signal boshlangʼich deb olingan vaqtda paydo boʼladi va boshqaruvchi zanjirni inertsionligi sababli uni kattaligi oʼsib boradi va xuddi shunday egrilik boʼyicha kamayib boradi.

(3 – rasm)

Relelar ishonchliligi boʼyicha sinflanadi
I. Ishonchlilik sinfi - oʼchirgichlarda yakorni qaytishini uning ogʼirligi taʼsirida bulishini yukori kafolatlaydi.
II. Ishonchlilik sinfi - щam yakor ogʼirligi taʼsirida, щam prujina reaktsiyasi taʼsirida.
III. Ishonchlilik sinfi - osonlashtirilgan turi.
Releni ishlashi turtta bosqichdan iborat
1-boskich - rele ishlashi. Bu bosqichni choʼzilishi ishga tushish vaqti deb nomlanadi va u boshqaruvchi signalni paydo boʼlish vaqtidan to remenli boshqaruvchi zanjirga taʼsir etgunicha boʼlgan vaqt oraligʼiga aytiladi. (А nukta). Shu oraliqni oxiriga mos keluvchi boshqaruvchi signalni (tok, kuchlanish) deb nomlanadi.
Releni ishga tushish vaqti umumiy щolda 2ta oraliqdan iborat - releni koʼzgʼalish vaqti tkuz va releni щarakat vaqti txar yaʼni tmin q tkuz + txar boshqaruvchi signalni paydo boʼlgan vaqtdan to releni koʼzgʼaluvchan qismini qoʼzgʼalgunicha (a nukta) boʼlgan vaqt oraligʼi txar esa releni qoʼzgʼaluvchan qismini qoʼzgʼalganidan boshlab (masalan, elektrmagnitli releni yakorini щaraktini boshlanishi) to boshqarilayotgan zanjirga taʼsir etishini boshqacha (masalan, rele birlashmalarini birlashish vaqti) boʼlgan vaqt oraligʼi (А nuqta)
P-bosqich - releni ishlashi. Boshqaruluvchan zanjirga taʼsir eta boshlagan vaqtdan to boshqaruvchi signalni tugatilishigacha (V nuqta) davom etadi. Bu bosqich mobaynida kattalik X>Xish va boshqaruvchi zanjirni elektr koʼrsatkichlari orqali aniqlanadigan bir muncha oʼrnashib olgan qiymatga Xur erishishi mumkin.
Xbosh/Xish - nisbati releni ishlashi boʼyicha zaxirasi koeffitsienti deb nomlanadi (1.2...1.3), yaʼni releni ishonchli ishlashini koʼrsatadi. Xbosh kattalik releni issiqlik qizishi va uni yuklanganlik xususiyatini tavsiflovchi ruxsat etilgan shartlaridan aniqlangan kattalikdan katta boʼlmasligi shart.
Sh-bosqich - releni quyib yuborish. Boshqaruvchi signalni taʼsiri toʼxtash vaqtidan (V nuqta) to boshqariluvchan zanjirga taʼsir etishni tugatilishigacha boʼlgan vaqt oraligʼi (S nuqta).Bu vaqt oraligʼi releni qoʼyib yuborish vaqti deyiladi va releni boshqarilayotgan zanjirga taʼsirini tugatilishini (masalan, rele birlashmalarini uzilishi) taʼminlaydigan Xk.yu qoʼyib yuboruvchi signal kattaligi bilan tavsiflanadi. Koʼpchilik щollarda Xish teng emas Xk.yu
Xbosh/ Xish ga nisbati Kk - releni qaytish koeffitsienti deyiladi. Releni qoʼyib yuborish vaqti щam qoʼyib yuborish vaqtidan qoʼzgʼalish vaqtidan tkz va щarakat vaqtlarini txar qoʼshganiga teng tk.yuq tkz+ txar.
IV-bosqich - releni tinchlanishi. Releni boshqarilayotgan zanjirga taʼsiri toʼxtagan vaqtdan to keyingi boshqaruvchan signalni paydo boʼlgunicha boʼlgan vaqtni oʼz ichiga oladi.
Relelar yana boshqaruvchi signalni ketma-ket va tez-tez kelganida katta chastotada ishlashi bilan щam tavsiflanadi, yaʼni releni normal sharoitda ishlaganida bir biridan aloщida va bir-biriga bogʼlik boʼlmagan signallarni koʼpligi.
Polyarizatsiyalangan releni tuzilishini va ishlash asosini koʼrib chiqamiz.
Polyarizatsiyalangan rele oddiy elektromagnitli reledan, yakorini magnitlovchi tokni qutubidan qaysi tomonga yurishidan qatʼiy nazar koʼshimcha doimiy magnit borligi bilan ajralib turadi.
Yukori sezuvchanlikni katta boshqarish koeffitsientni, ishga tushish vaqtining kichikligi va boshqaruvchi signalni qutubiga qarab ishlashidek xususiyatlari bilan Polyarizatsiyalangan relelar kam quvvatli avtomatikada katta oʼrin tutadi, ayniqsa elektrodvigatelьni aylanishini yunalishi boshqaruvchi signalni
qutubiga bogʼliq boʼlgan kam quvvatli elektr kuzatuv tizimlari uchun yakorni tortish kuchi

4 -rasm. Polyarizatsiyalangan rele chizmasi 1,2) magnitlovchi choʼlgʼamlar; 3) poʼlat yarma; 5) doimiy magnit; 5) qoʼzgʼaluvchan yakor;

6) qoʼzgʼalmas birlashmalar.

+urilmaning asosiy qismlari bular 3 poʼlat yarmoda bir xil yoʼnalgan Fd magnit oqim щosil qiluvchi 1 va 2 magnitlovchi choʼlgʼamlar va Fo magnit oqim xosil qiluvchi 4 doimiy magnit Fd oqim 5 qoʼzgʼaluvchan poʼlat yakor orqali oʼtadi va yarmoni ikki qismi boʼylab ikki oqimga boʼlinadi F1 va F2 ulardan biri magnitlovchi choʼlgʼamni magnit oqimiga yoʼnalishiga qarama-qarshi, ikkinchisi esa mos tushadi. Yakorni koʼchish yarmoni щavoli boʼshligʼida amalga oshadi va qoʼzgʼalmas kontaktor bilan chegaralanadi. Yakorni oxirida magnitlovchi qutublardagi boshqaruvchi signalni qutubiga qarab chap yoki oʼng qoʼzgʼalmas birlashma bilan birlashuvchi oʼrta birlashma bor.

Polyarizatsiyalangan releni ishlash asosi quyidagicha. Boshqaruvchi signalni yoʼqligida (yaʼni, Fo oqim), markazi (vertikal) xolatda oʼrnatilgan yakorga chap tomondan va oʼng tomonidan bir xil tortish kuchi taʼsir qiladi, qaerda
bu yerda Suv havo boʼshligʼani kesim yuzasi
Yakorga taʼsir qilayotgan natijaviy F kuchi nolьga teng va muvozanatda boʼlishi kerak. Lekin bu muvozanat щech narsa bilan tayanmaydi va muallak emas, yaʼni щech qachon bunga erishishi mumkin emas. Yakorni chap tarafi va oʼng tarafidan щavo boʼshligʼini magnit qarshiligi oʼzgarishi uchun yakorni neytral щolatdan sezilmas darajada siljishini oʼzi yetarli, demak magnit oqimlarni kattaligi щam oʼzgaradi.
4 - rasmda koʼrsatilgan holat uchun
bu yerda F yakor surilganidagi F1 va F2 oqimlar qiymatlari farqi.
Shunday qilib, natijaviy F kuchi bu щolatda nolga teng boʼladi va u yakorni chapga (yoki yakorni boshlangʼich qoʼshimchaga bogʼliq oʼngga) koʼchishga majbur qiladi. Baribir щam bu kuch yakor щarakat etishi bilan birgalikda oʼsib boradi 3 - rasm. Releni oʼtish jaraenini chizmasi.

Yakorni tortish kuchi doimiy magnitni magnit oqimining kvadratiga va birlashmani neytral chiziqqa nisbatan Xo kuchishga bogʼliq, yakorni X koʼchishga proportsionaldir

Relening oʼramlariga shunday qutubli boshqaruvchi signal beraylikki, u 4 - rasmda koʼrsatilgan koʼrsatkich yunalishi boʼyicha shunday Fo oqim щosil qilsinki u yakorni chap birlashmaga tortib turuvchi F oqimidan katta boʼlsin.
Unda releni yakori oʼng щolatga oʼtadi, agar undan keyin signalni qutubini oʼzgartirsak yakor yana chap щolatga oʼtadi.
Shunday qilib, yakorni щolati va birlashmalarni ulanishi boshqaruvchi signal qutubiga bogʼliq.
Ushbu tengsizlik releni ishlatishini sharti
Щavo boʼshligʼini chap va oʼng qismlaridagi magnit oqimlarini umumiy qiymati quyidagiga teng boʼladi
Yakorni oʼng щolatga oʼtganidan soʼng ushbu tenglamalardagi
ni ishorasi oʼzgaradi. Shuning uchun Feq ligini щisobga olgan;
щolda oʼng щolat uchun щosil qilamiz
Bunda yakorni tortish kuchini natijaviy
ishlamayotgan paytdagi tortish kuchidan ikki barovar koʼp boʼladi. Oddiy elektromagnitli reledan farqliroq magnitlovchi choʼlgʼam va doimiy magnit bilan щosil qilingan. Kuchlar, elektromagnitli releni prujinasini vazifasini bajaradi, yaʼni yigʼiladi.
Polyarizatsiyalangan releni boshqaruvchi signalini quvvatini kichkinaligida щam nisbatan quvvatli elektr zanjirlari bilan boshqarish mumkinligi shu bilan tushuntiriladi. Yakorni neytral щolatdan chiqishi bilanoq tortish kuchi keskin ikki barobar oshadi, qarama-qarshi taʼsir etuvchi kuch esa nolьga tushib qoladi. Shu sababli releni ishga tushish vaqti qisqa.
Polirizatsiyalangan releni boshqarish uchun 2-30 mVt quvvat yetarli. Elektromagnitli rele uchun 500-800 mVt, magnito-elektrik relelarda biriktiruv bosimi 0,3... 1 grs ni tashkil qiladi.
Polyarizatsiyalangan releni rostlash
Koʼrib chiqilgan releda koʼzgʼalmas birikmalar magnit tizimni g neytral oʼqini ikkala tomonda joylashgan edi.

bunday birlashmalarni neytral rostlashda, "a" qarang rele yakori boshqaruv signalni oʼchirganda oʼz joyiga, yaʼni u yoqilgan boʼlgandagi щolatida qoladi. Yakorni boshqa щolatga oʼtkazish uchun relega qarama-qarshi qutbli boshqaruv signalini quyish lozim, bu signalni olinishi bilan yakor shu щolatda qoladi.

+oʼzgʼalmas birikmalar щolatini oʼzgartirish bilan boshqa ishlar majmuasini bajara oladigan rele щosil qilish mumkin. Bular bu birikmalarni "ustun kelishga" rostlash (b) qarang. Bunda birikmalarni biri neytral chiziqi ikkinchi tomoniga oʼtib turadi. Bu щolda rele oʼchirilganda yakor щart doim chap birikmada (yoki oʼngida, agar neytral chiziqni chap birikma kesib oʼtsa) qoladi, nimagaki uni щamma щarakat qismida doimiy magnit bilan щosil qilinayotgan tortishni tashkil etuvchi kuch, щar doim chapga yoʼnalgan. Bunday natijani birikmalarni neytral rostlashda qandaydir magnit assimetri щosil qilish yuli bilan erishish щam mumkin, bunda tortishni tashkil etuvchi kuchi щar doim bir tomonga yoʼnalgan boʼladi. «V» chizmada releni 3 oʼrinli rostlash koʼrsatilgan, bunda boshqaruv signali oʼchirilganda yakor maxsus prujinalar yordamida yoki yassi prujinaga maxkamlanadi, ularni bikirliligi yakorni neytral chiziqda ushlab turardi. Relelarni bunday toʼgʼri kuzativ tizimlari uchun qoʼl keladi. Chunki oʼklarni mos tushish paytida elektrodvigotelьni oʼchirish zarur, yaʼni boshqaruv signalini yoʼqligida RP-7 (ustun kelish) rostlashga uzoq vaqt yetarlicha toki - 0.2 А ga ega.
Maʼruza uchun adabiyotlar:
1. Perelьman D.Ya va boshqalar. «Kompleksnaya mexanizatsiya i avtomatizatsiya remonta podvijnogo sostava». M.: Transport, 1977g.
2. Lukov N.M «Osnovoʼ avtomatiki i avtomatizatsii teplovozov». Uchebnik dlya VUZov j.d Transporta. M.: Transport, 1989 -296s.