Reja : 0 ‘z -0 ‘zidan to‘G‘rilanish xususiyati. Statik, astatik va noturg‘un obyektlar

OBYEKTLARDA KECHIKISH
Agar rostlanuvchiobyektgag'alayonlanuvchiyokiboshqariluvchita’sir
ko‘rsatilsa, obyektchiqishidagirostlanuvchikattalikshuzahotiemas,
balkibirmunchavaqto‘tgandanso‘ngo‘zgaradi, ya’niobyektdajarayonning
kechikishihosilbo‘ladi. Modda (energiya) ningyaqinlashishyokisarf
o‘zgarishibo‘yichaoniy (pog‘onali) g‘alayoniobyektuchunengyomon
holdir. Shuninguchun, rostlashtizimlaripog‘onalig‘alayonuchunmos
hisoblanadi.
Obyektdagikechikishqarshiliklarmavjudligivatizimninginersionligi
bilanizohlanadi. Sof (transport) vaoraliq (sig‘imli) kechikishlarmavjud.
G ‘alayonlovchiyokiboshqaruvchita’sirko‘rsatilganpaytdanboshlab
rostlanuvchikattalikobyektchiqishidao‘zgaraboshlaganpaytgachao‘tgan
vaqtsofkechikishdeyiladi. Bu vaqt ta ’sir ko‘rsatilgan nuqta bilan
rostlanuvchikattalikningmoddayokienergiyaoqimining harakat tezligiva
g‘alayonlovchihozirgiqiymatio‘lchanadigan nuqta orasidagimasofada
aniqlanadi. Sofkechikishtashqita’sirningshaklvaqiymatigata’sirqilmay,
faqatobyektchiqishidagireaksiyanivaqtmobaynidasiljitadi. Agar kirish
ta’siri sinusoidal xaraktergaegaboisa, obyektsofkechikishimavjudligi
chiqishsignaliningfazabo‘yichakechikishigaolibkeladi:

Agar obyektdagimoddayokienergiyaharakatiningtezliginicheksiz
kattalikkachayetkazishmumkinbo‘lsa, sofkechikishninolgatenglashtirish
mumkinbo‘laredi. Sofkechikishniminimumgayetkazishuchundatchik
sezgirelementinivaijroetuvchimexanizmningrostlovchiorganinibirbirigahamdarostlovchiobyektgamumkinqadaryaqinjoylashtirishlozim.
Oraliqkechikishrostlanuvchiobyektdagidravlikvaissiqlikqarshiliklari
bilanajratilganbiryokibirnecha o ‘zarobog‘langansig‘imlarning
mavjudligibilanizohlanadi. Bu qarshiliklarobyektdamoddayokienergiya
harakatigato‘sqinlikqilib, tarqalishegrichizig‘iningtransformatsiyasiga
sababbo‘ladi. Oraliqkechikishniobyektningtarqalishegrichizig‘idagrafik
ravishdarostlanuvchikattalikningo‘zgarishiboshlanganpaytdantarqalish
egrichizig‘igao‘tkazilganurinmaningabssissao‘qibilankesishgannuqtasigachao‘tganvaqtdavribilananiqlashmumkin. Oraliqkechikisho‘tish
jarayonining, ayniqsa, dastlabkidavridaobyekttarqalishegrichizig‘ining
transformatsiyasigaolibkeladi. Oraliqkechikishningqiymatiqanchakatta
boisa, g‘alayonlovchita’sirnatijasidarostlanuvchikattalikningo‘zgarishi
shuncha past bo‘ladi. Shundayqilib, kichiko‘zgarishlio‘tishjarayonlarida
oraliqkechikishavtomatikrostlashvazifalariniyengillashtiradi.
Oraliqkechikishobyektdagisig‘imlarsonivaoraliqqarshiliklarqiymatibilananiqlanadi. Oraliqqarshiliklarningvaqtbo‘yichao‘zgarishioraliq
kechikishqiymatiningortishigaolibkeladi. Rostlanuvchiobyektningto‘liq
kechikishvaqtix sofkechikishvaqtibilanoraliqkechikishvaqti t0 ning
yig‘indisidaniborat:

Kechikishrostlashjarayoniningsifatigayomonta’sirqilib, tizimning
turg'unlikkoeffitsiyentinikamaytiradi. T oiiqkechikishvaqtiqanchako‘p
boisa, obyektishinirostlashshunchaqiyinlashadi. Ba’zankechikishning
haddantashqarikattaligiobyektdarostlashniqiyinlashtiradi. Shuning
uchun, to iiqkechikishqiymatiniilojiborichakamaytirishmaqsadga
muvofiqdir.