Regression va korrelyatsion tahlil ijtimoiy hodisalar orasidagi o‘zaro bog‘lanishlar va ularning turlari


Korrelatsion bog‘lanish zichligini aniqlash tartibi



Download 144,07 Kb.
bet6/8
Sana23.01.2023
Hajmi144,07 Kb.
#901444
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
REGRESSION VA KORRELYATSION TAHLIL

5. Korrelatsion bog‘lanish zichligini aniqlash tartibi


Korrelatsion bog‘lanish tenglamasi (regressiya tenglamasi) yor­damida bir belgining o‘zgarishi bilan ikkinchi belgining qanday va qaysi darajada o‘zgarayotganligi tavsiflanadi, ya’ni bir omil bel­gi­sining (masalan, hosildorlikning) o‘zgarishi bilan ikkinchi bel­gi­ning (masalan, tannarxning) qanchaga o‘zgarganligi (qanchaga pa­sayganligi, arzonlashganligi) ta’riflanadi, xulosa qilinadi. Shu bilan birga, bog‘lanish zichligini (kuchini) aniqlash va o‘rganish ham kat­ta ahamiyatga ega.
Hodisalar orasida to‘g‘ri chiziqli korrelatsion bog‘lanish mav­jud bo‘lsa, korrelatsion bog‘lanish zichligi (kuchi) korrelatsiya ko­ef­fitsiyenti yordamida aniqlanadi.
Korrelatsiya koeffitsiyenti deganda omilli belgidan ta’sirla­nuv­­chi natijaviy belgining 0 dan plyus, minus 1 gacha (0 dan ±1 ga­cha) bo‘lgan chegaraviy o‘zgarishni ifodalovchi nisbiy miqdor tu­shu­niladi.
Korrelatsiya koeffitsiyenti nulga teng bo‘lgan taqdrda ho­di­sa­lar orasida bog‘lanish bo‘lmaydi. Agar ushbu koeffitsiyent ±1 ga teng bo‘lsa, omilli va natijaviy belgilar orasida funksional bog‘la­nish sodir bo‘ladi. Koeffitsiyentning plyus, minus (±) belgisi bog‘­­lanishning yo‘nalishini belgilaydi. Agar plyus bo‘lsa, to‘g‘ri bog‘­la­nishni, minus bo‘lsa, egri bog‘lanishni ifodalaydi.
Korrelatsiya koeffitsiyenti quyidagi formula yordamida aniq­lanadi:

Bunda: ch – korrelatsiya koeffitsiyenti;


– omil belgining o‘rtacha darajasi ;
– natijaviy belgining o‘rtacha darajasi ( );
– omil belgi bilan natijaviy belgi ko‘paytmalari yi­g‘in­­disining o‘rtacha darajasi ( )
– omil belgining o‘rtacha kvadratik tafovuti:





– natijaviy belgining o‘rtacha kvadratik tafovuti:



Ushbu formuladagi deyarli barcha ko‘rsatkichlarni juft kor­re­latsiya bo‘limida keltirilgan mo‘tadil tenglamalar tizimidan olish mumkin. Faqat natijaviy belgining o‘rtacha kvadratik tafovutini ( ) hisoblash uchun zarur bo‘lgan natijaviy belgi kvadratining yi­­g‘indisini ( ) aniqlash zarur. Bu ko‘rsatkichni yuqorida «juft korrelatsiya» bo‘limida keltirilgan «tuproq sifati va bug‘doy ho­sildorligi orasidagi bog‘lanish regressiya tenglamasi uchun zarur bo‘lgan miqdorlarni hisoblash» jadvalida keltirilgan ma’lumot­lar­dan foydalanib hisoblaymiz:


­­­


Endi, yuqorida keltirilgan ma’lumotlar asosida korrelatsiya ko­­ef­fitsiyentini aniqlaymiz. Birinchidan, korrelatsiya koeffitsi­yen­ti for­­mulasining suratidagi har bir ko‘rsatkichni aniqlaymiz:




Ikkinchidan, korrelatsiya koeffitsiyenti formulasining maxra­ji­dagi ko‘rsatkichlarni topamiz:




.

Endi, aniq ko‘rsatkichlar asosida korrelatsiya koeffitsiyentini aniqlash mumkin:



Shundan keyin korrelatsiya koeffitsiyentining kvadratini hi­soblash orqali determinatsiya koeffitsiyenti aniqlanadi. Deter­mi­natsiya koeffitsiyenti omil belgisining o‘zgarishiga natijaviy belgi o‘zgarishining bog‘liqligini nisbiy ifodalovchi ko‘rsatkichdir. Bu misolda determinatsiya koeffitsiyenti 74% ga teng, ya’ni de­ter­minatsiya koeffitsiyenti ch2=0,862=0,86*0,86=0,74 yoki 74%.
Demak, bug‘doy hosildorligi 74% tuproq sifatiga bog‘liq bo‘­ladi, qolgan qismi esa boshqa omillar hisobiga sodir bo‘ladi.
To‘g‘ri chiziqli korrelatsiya koeffitsiyenti (ch) to‘g‘ri chiziqli bog‘­liqlikda bo‘lgan bog‘lanish zichligi darajasini baholash uchun qo‘llaniladi.
Ayrim hollarda x va u orasidagi bog‘lanish egri chiziqli bo‘­ladi, shunday bo‘lganda korrelatsion nisbiylik koeffitsiyenti aniq­lanadi. Buni aniqlash uchun quyida keltirilgan formuladan foyda­la­nish mum­kin:

Bunda: – korrelatsion nisbiylik ko‘rsatkichi (koeffitsi­yen­ti);
– guruhlararo dispersiya;
– umumiy dispersiya.
Korrelatsion nisbiylik koeffitsiyeti umumiy dispersiyada, ya’­ni natijaviy belgi dispersiyasida omilli belgi dispersiyasi qancha salmoqni egallashligini ko‘rsatadi.



Download 144,07 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish