Referati tayyorladi: M. Avezov Tekshirdi. A. Xurramov Reja*: Тo’qima nima?

Tog`ay to`qimasi, uning gistologik tuzilishi va tiplari

a.To`g`ay to`qimasi

b.Uning gistologik tuzilishi va tiplari

c.Tog`ay to`qimasining rivojlanishi va regeneraciasi.

Asosiy tayanch tushunchalar: Honroblast, hondrocit, hondrin, amorf moddalar, gialinli va gialipsiz tog`ay, perelandriy, skeletogen to`qima.
1. Tog`ay to'qimasi. Tog'ay to'qimasi morfologik tuzilishiga, rivojlanishi va vazifasiga ko'ra boshqa to'qimalardan tubdan farq qiladi. U biriktiruvchi to'qimalar qatoriga kiradi va ular bilan birgalikda o`rganiladi. Bunga sabab, to`g`ay organizmning e'mbrional rivojlanishi davrida biriktiruvchi to'qimaiar hosil bo'ladigan e'mbrional to`qimadan, ya'ni mexenxima hujayralaridan tarqaladi, ya'ni organizrnning dasttabki ontogenez rivojlanishi davrida skelet suyaklarining aksariyati o'rnida oldin tog`ay to'qimasi paydo bo'ladi, so`ng ular suyak to`qimaga aylanadi.
Tog`ay organizmda tayanch, mexaniq va biriktiruvchi vazifanii bajaradi. Odamda va sutemizuvchi hayvonlarda yetuk va yuksak darajada tabaqalangan bo`ladi. Tuzilishi jihatidan qattiq to`qimalar qatoriga kiradi. Qattiqligi jihatidan esa skelet suyaklaridan keyin ikkinchi o'rinda turadi. Shuning uchun tog`ay to'qima tarkibida qon tomirlari va nerv tolalari kabi boshqa toqimalar uchramaydi.
Tog'ayda moddalar almashinuvi uning ustini o'rab to’rgan tog'ay pardasi orqali sodir bo`ladi. Nerv tolalari bilan ta'minlanishi va innersiyasi ham shu parda orqali amalga oshadi.
To`g`ay gidrativ to'qimalar qatoriga kiradi, tarkibining 80 % suv, 15 % organiq moddalar va 5 % mineral tuzlardan tashkii topgan. Organiq moddalarning asosini oqsillar, mukopolisaxaridlar va lipidlar tashkil etadi. To`qimada uchraydigan oqsillar asosini esa fibrillyar oqsillar ya`ni kolagen va elastik hamda mikopolisaxaridlar bilan birikkan holda uchraydigan nofibrillyar oqsillar - xondroitin sulfatlar, keratosulfat va sialit kislota tashkii e'tadi Xondromukoprotein va xondromukoid tog'ay to'qimaning asosiy moddasi sifatida ko'plab uchraydi.
Tog'ay to'qimasi ham boshqa biriktiruvchi to'qimalarga o'xshab to'qimahujayralari va organiq moddadan tashkil topgan. Hujayralar tarkibiga shakli yumaloq yoki ovalsimon tog`ay hujayralari (xondrocitlar) va to'qimaning rivojlanishi hamda regenerasiyasini ta`minlovchi xondrioplast hujayralar kiradi. Hujayra oraliqlarini esa oraliq modda to`ldirib turadi. Oraliq modda boshqa boshqa to'qimalardagiga nisbatan bu yerda ko'proq bo'ladi va tayanch hamda mexaniq vazifalami bajaradi. Vazifasi va morfologik tuzilishiga ko'ra uch xil tog'ay to'qimasi uchraydi: gialin, elastik va tolador tog'ay to'qimalar. Hujayra va oraliq moddalarni quyidagicha klassifikasiya qilish mumkin.
2. Uning gistologik tuzilishi va tiplari. To`g`ay to`qimasi hujayralari. Tog'ay to'qimasi hujayralari tuzilishi va vazifasiga

ko`ra xondrosit va xondroblastlarga bo`linadi.