|
Talabalarning jismоniy tayyorgarligini aniqlash.
Mashqlar
|
Jinsi
|
5
|
4
|
3
|
2
|
Turgan jоydan uzunlikka sakrash (sm)
|
Yigitlar:
|
2,40
|
2,20
|
2,00
|
1,80
|
Qizlar:
|
1,80
|
1,70
|
1,60
|
1,50
|
60 metr masоfaga yugurish (sоniya)
|
Yigitlar:
|
8,0
|
8,5
|
9,0
|
9,5
|
Qizlar:
|
10,0
|
10,5
|
11,0
|
11,5
|
Tayanib yotgan hоlatda qo‘lni bukish (marta)
|
Yigitlar:
|
50
|
40
|
30
|
20
|
Qizlar:
|
15
|
12
|
10
|
8
|
Sakrash turlari texnikasi asoslari va sakrash turlarining fazalari.
Sakrash - ma’lum bir ko’rinishdagi to’siqlardan o’tishning tabiiy usuli bo’lib, unda qisqa vaqt ichida asab-mushak kuchiga maksimal zo’r berish bilan tavsiflanadi. Yengil atletikada sakrashlar ikki xil ko’rinishga ega:
1. Imkon qadar balandroq sakrash maqsadida vertikal to’siqlardan o’tish - balandlikka va langarcho’pga tayanib sakrashlar.
2. Gorizontal to’siqlardan o’tib sakrash - uzunlikka va uch hatlab sakrashlar.
Sakrash bu nima?
Sakrash bu bir yoki ikki oyoqning egiluvchan mushak bo’g’imlarining qisqarilgani va bundan so’ng uchishdan qo’nishgacha bo’lgan natijasini anglatadi (1-rasm).
1-rasm. Joydan turib ikki oyoqda yuqoriga sakrash.
Reaktiv sakrash (2-rasm):
- mushaklar qisqa tartibda birinchi ekssentrik, undan so’ng to’plangan holda;
- chozilish hisobiga faollashgan mushaklar mushkullarning o’q refleksi faollashadi, shunday qilib mushaklar kuchliroq va tezroq bog’lanadi
- bu faol holatda parallel ravishda harakat apparatlarining elastik qismlari, asosan mushaklar , paylar , kapsulalar va shuningdek suyaklar birinchi o’rinda quvvatni saqlaydi va masofa fazasini takrorlaydi.
- qo’llarning oldingi-balanddagi qanotlari va ko’tariladigan oyoq sakraydigan oyoqqa bosimni ko’taradi.
- faol oyoq va oyoq yuzi orqali va shuningdek pasayish tezligi bevosita sakrashdan oldin bu effektlarni ko’taradi.
|
2-rasm. Reaktivsakrash.
|
Sakrashning barcha turlarida yugurib kelish, depsinish, uchish va qo’nish harakat amallari tabiiy ravishda ketma-ket bajariladi. Biroq, sakrash turlari va usullariga qarab ular turlicha bo’ladi.
Yugurib kelish va depsinishga tayyorlanish. Sakrash uchun yugurib kelishni boshlashdan oldin sportchi butun diqqat-e‘tiborini shu sakrash amalini bajarishga qaratishi lozim. Yugurib kelib sakrashning hamma turlarida oyoq depsinish joyiga tez va shiddat bilan qo’yiladi. Oyoqning yerga qo’yish paytida esa oyoq deyarli to’g’ri bo’lishi kerak. Bu masofa balandlikka sakrayotganda eng ko’p, qolgan sakrash turlarida esa ancha kam bo’ladi (3-rasm).
3-rasm. Oyoqni depsinish joyiga qo’yish paytida gavda holatining solishtirma sxemasi.
Depsinish. Depsinish joyiga qo’yilayotgan paytda qariyb tik oyoq bukiladi. Shu vaqtning o’zida tos-son bo’g’imi ham bukiladi. Umurtqa pog’onasi ham ozroq bukilishi kuzatiladi. Bunda sakrovchining u.o.m. pasayadi, tana tiklanishi bilan esa u.o.m. ko’tariladi (4-rasm).
4-rasm. Turgan joydan balandlikka sakragandagi tayanch fazasida sakrovchi gavdasi u.o.m.ning ko’chishi.
Uchish. Depsinishdan keyingi harakat uchish fazasidir. Uchish fazasi oyoq yerdan uzilgandan boshlab to tana yerga tekkungacha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi. Depsinishdan so’ng oyoq yerdan uzilib, uning u.o.m. sakrash turlari va usullariga qarab harakat traektoriya turlicha yo’naladi. (5-rasm).
5-rasm. Yugurib kelib sakrashning barcha turlarida tana u.o.m.ning uchib chiqish burchagi yugurib kelishdagi gorizontal tezlik (V) bilan depsinishdagi vertikal tezlikning (V1) nisbatiga bog’liq.
Yerga tushish (qo’nish). Yer bilan kesishish vaqtida uchishning yakunlanishi paytida faqatgina oyoqqa emas, balki sportchining barcha organizmiga yuqori darajada zo’r keladi (6-rasm). Harakatni to’xtatish masofasi anchagina (20-25 sm gacha) ortib, qo’nish ham ancha yumshaydi. Shuning uchun qumni chuqurroq yumshatib qo’yish zarur.
6-rasm. yerga tushish (qo’nish) vaqtida burchak hosil qilish.
Yugurishning boshlanishi – past start. Sprintda yugurishni tezroq boshlashga va qisqaroq masofa bo’lagida tezlikni maksimal o’stirishga imkon beradigan past start qo’llanadi. Past startda yuguruvchi tanasining u. o. m. Yuguruvchi qo’lini yo’lkadan uzgan zahoti tayanchdan ancha oldinlab ketgan bo’ladi.
Start oldi tezlanish olish.
Start tirgaklaridan depsinish ikkala oyoqda bir vaqtda start tirgaklariga qattiq bosish bilan boshlanadi. Lekin bu bosim darhol turli vaqtda bajariladigan boshqa-boshqa ishga aylanib ketadi.
Startdan keyingi yugurish.Qisqa masofalarga yugurishda yaxshi natija ko’rsatish uchun, startdan keyin tezda maksimal tezlikka erishish juda muhim.Buning uchun odatda 20—25 m davom etadigan startdan keyingi yugurish xizmat qiladi.
Masofa bo’ylab yugurish.
Silkinch oyoqning soni tezlanib ko’tarila borib, anchagina oldinga o’tib ketsa ham, depsinadigan oyoq oldinga sal engashganu, hali to’g’irlanmagan ekanini sezish qiyin emas.
Marraga kirib kelish. Masofa mobaynida yuguruvchi mumkin qadar maksimal tezlik rivojlantirmagan bo’lsagina, 100 va 200 metrlik.masofa oxirida yugurishni yanada tezlatish mumkin bo’ladi.
Panjalar, Yugurish paytida sal bukilgan yoki sal yozilgan (barmoqlar cho’ziq) bo’lishi mumkin.Ularni kuch bilan to’g’irlab yoki musht qilib olish kerak emas.Qo’llarning shiddatli harakati yelkani ko’tarishga olib kelmasin — bu ortiqcha kuchanish boshlanganidan dalolat beradi.
Qo’l va oyoqlarning harakat chastotasi bir-biriga bog’liqdir. Bu chastota kesishma innervatsiyaga asoslangan bo’lgani uchun qo’llar harakatini tezlashtirish qadamlar chastotasini oshirishga yordam beradi.To’g’ri chiziq bo’ylab, og’ishmay Yugurishning ahamiyati oz emas. CHunki yon tomonlarga chayqalish Yugurish ritmini va muvozanatini buzadi.
Sprintdagi muvaffaqiyat anchagina jihatdan yengil, erkin va ortiqcha kuchanmay Yugura bilishga bog’liq. Yuguruvchi startdan keyingi Yugurishda, maksimal kuch sarflash evaziga mumkin qadar ilgariroq eng Yuqori tezlikka erishmoqqa intilsa, masofada Yugurayotganda bu tezlikni nisbatan kam kuch sarflab saqlab qolishi kerak.Startda va keyingi Yugurish oxirida eng Yuqori tezlikka erishib olgandan keyin, Yuguruvchi o’zini maksimal kuch berishdan «ozod etib», go’yo inertsiya bilan Yugurishda davom etayotganday, tezlikni kamaytirmay borishi juda muhimdir. Tabiiyki, bunda charchoq sekinroq orta boradida, Yugurishni uzoqroq davom ettirish mumkin bo’ladi, lekin maksimal kuch berishdan kamroq kuch berishga esa anchagina keskin o’tiladi.Eng Yuqori tezlikka erishgan zahoti, Yuguruvchi maksimal kuch berishni to’xtatadida, bemalolroq Yugurishda davom etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
