Referati bajardi: 1 kurs i-501-21 guruh magistranti xaydarov b. I. Qabul qildi: prof. R. X. Ergashev

Ekstensiv iqtisodiy о‘sishga ishlab chiqarishping avvvalgi mexnikaviy asosi saqlanib qolgan holda ishlab chiqarish omillari miqdorining kо‘payishi tufayli erishiladi. Aytaylik, maxsulot ishlab chiqarishni ikki xissa kо‘paytirish uchun mavjud korxona bilan bir qatorda о‘rnatilgan uskunalarnshgg quvvati, miqdori va sifati bо‘yicha, ishchi kuchining soni va malaka tarkibi bо‘yicha xuddi о‘shanday yana bir korxona quriladi. Ekstensiv rivojlanishda, agar u sof xolda amalga oshirilsa, ishlab chiqarish samaradorligi о‘zgarmay qoladi.
Iqtisodiy о‘sishning intensiv turi sharoitida maxsulot chiqarish miqyoslarini kengaytirishga ishlab chiqarish omillarini sifat jixatidan takomillashtirish: yanada progressivroq ishlab chiqarish vositalarini va yangi texnikani qо‘llash, ishchi kuchi malakasini oshirishi, shuningdek mavjud ishlab chiqarish potensialidan yaxshiroq foydalanish yо‘li bilan erishiladi. Intensiv yо‘l ishlab chiqarishga jalb etilgan resurslarning xar bir birligidan olinadigan samaraning, pirovard maxsulot miqdorining о‘sishida, maxsulot sifatining oshishida о‘z ifodasini topadi. Bunda maxsulot ishlab chiqarishni ikki xissa oshirish uchun mav­jud korxonaga teng bо‘lgan yana bir korxona qurishga xojat yо‘q. Bu natijaga ishlab turgan korxonapi rekonstruksiya qilish va tex­nika bilan qayta qurollantirish, mavjud resurslardan yaxishroq foydalanish hisobiga erishish mumkin.
Real xdyotda ekstensiv va intensiv omillar sof holda, alohida-alohida mavjud bо‘lmaydi, balki muayyan uyђunlikda, bir-biri bilan qо‘shilgan tarzda bо‘ladi. Shu sababli ustivor eksten­siv va ustivor intensiv iqtisodiy о‘sish turlari tahlil qilinadi.
Iqtisodiy о‘sish murakkab va kо‘p qirrali jarayondir. Shu sababli uni baholash uchun qandaydir bitta kо‘rsatkich kifoya qilmaydi, muayyan kо‘rsatkichlar tizimi talab qilinadi. Bu kо‘rsatkichlar tizimida jismoniy va qiymat ifodasidagi kо‘rsatkichlar farqlanadi.
Iqtisodiy о‘sish kо‘rsatkichlari ancha aniq natija beradi, (chunki ular inflyatsiya ta’siriga berilmaydi), lekin unversal emas (iqtisodiy о‘sish sur’atlarini hisoblashda xar xil ne’matlar ishlab chiqarishni umumiy kо‘rsatkichga keltirish qiyin). Klimat kо‘rsatkichlar keng qо‘llaniladi, ammo xar do­im xam uni inflyatsiyadan tо‘liq «tozalash» mumkin bо‘lavermaydi. Shu sababli iqtisodiy о‘sish sur’atlari qiyosiy yoki doimiy narxlarda hisoblanadi.