Referat mavzulari ro’yxati

Fibrolit 
Yog’och tolali va mineral bog’lovchi asosida presslash yo’li bilan olinadi. 
Issiqdan izolyasiya, akustik material sifatida ishlatiladi. Urtacha zichligiga ko’ra 
markalari 300, 350, 400, 500. Govakligi 77-87%. Egilishdagi mustaxkamligi 0,4-1,2 
MPa. Suv shimuvchanligi zichligiga boglik bulib quruq holatda 0,099-0,151 vt m
0
C. 
Namlik oshishi bilan issik o’tkazuvchanligi oshadi. 
Namlik 1% ga oshsa (xajmga nisbatan) issik o’tkazuvchanlik 5-14% oshadi. 
Fibrolitning tuzilishi ochik govaklardan iborat bulgani uchun tovush yutuvchanligi 
yaxshi tovush yutish koeffitsienti – 0,4. O’tga chidamliligi ga ko’ra qiyin yonadigan 
material hisoblanadi. Ishlov berish oson, buyash, suvoq qilish mumkin. 
Ishlab chiqarish usuli: nam va quruq usul. Ko’proq quruq usul ishlatiladi. 
Ishlab chiqarish texnologiyasi: 
1. Xom ashyoni tayyorlash-yog’ochni tolalarga ajratish, quritish. 
2. 
Aralashma 
tayyorlash-yog’och 
tolasi 
sement 
bilan 
aralashtiriladi 
yog’och:sement 1:2,3gacha. Shixtaga qo’shiladigan suv miqdori 45-50%. 
3. Qoliplash. 

---

82 
4. Issiq ishlov berish. 
Qurilishda pardoz ishlari uchun ham foydalaniladi. Yog’och juda sifatli va 
kurkam materialdir. 
Hozirgi vaqtda O’zbekistonda yog’och zaxiralari juda kamdir. Shuning uchun 
chet el davlatlardan yog’och materiallari olib kelinadi. Pardozbop materiallar 
yog’ochdan turli xil dizayn kurinishidagi buyumlar tayyorlanadi. Ular binoga chiroy 
va kurkamlik baxsh etadi. 
Ularga: parket pollar xam kiradi. Parket pollar xam xar xil buladi: parket 
doskalar, mozaikali parketlar, parketli shitlar va donali parketlar. Ular dub, buk, yasen, 
klenlardan olinadi. 
Parket doskalar 1200:300mmgacha uzunlikda va 145:202mm eniga, qalinligi 
25:18 mm dan ishlab chikariladi. Ustki kismi qattiq yog’och bilan qoplanadi. Yuzasi 
laklanib tekislanadi. Ular asosan yog’och qoldiqlaridan qilinadi. Parket doskalar pollar 
kabi yog’och balkali plitalarga yoki temirbeton yopmalarga yotqiziladi. Ular yaxshi 
tovush izolyasiyasida xizmat qiladi. Mozaikali parketlar hozirgi paytda keng tarqalgan 
yopma poldir. Bu xil parketlar ishlab chiqarish oddiyligi va iqtisodiy samaradorligi, 
turli xil bezaklari bilan pol uchun xizmat qiladi. Ular tushalganda kvadrat shaklida 
bo’ladi. 400x400mm, 480x480mm, 600x600mm. Ular ikki xil ko’rinishda bo’ladi: 1. 
Ustki qismida kraft-qog’oz yopishtirilgan holda, ular tushalgandan keyin yuzasi olib 
tashlanadigan yoki parket pol tushalgandan keyin yuzasi olib tashlanmaydigan qilib 
tushaladi. Mozaikali parket pol asosi yaxshi tukilgan va bir xil o’lchamda bo’lishni 
talab qiladi. U sement qumli tushamaga suv va kley aralashmasi bilan yopishtiriladi. 
Ularning o’lchamlari yog’och materialdan chiqqan ortiqcha yog’ochlardan turli 
me’morlarga pol ko’rinishini har xil turlarda, kompozitsiyasini boyitishga yordam 
beradi. Shuning uchun o’lchami katta bo’lmagan parketlar har xil ko’rinishdagi archa 
shaklida, shashka shaklida va xar xil ranglarda foydalanilishi mumkin. 
Parket shitlar parket doskalar kabi turli xil o’lchamda iglab chikariladi. Bu tur 
parketlar mexnatni ko’p talab etganligi va iktisodga tejamliligi bulganligi sababli 
qurilishlarda kamroq ishlatiladi. Shitlar yuza qismi va asosdan iborat. Ustki qismi 
ortiqcha yog’ochdan qilinadi, asosi esa fanerlar yoki yog’och plitalardan qilinadi. 
Konstruksiyasiga qarab ular xar xil reykalardan tashkil topgan va asosi perpendikulyar 
reykalardan qilingan tiplarda bo’ladi. 
Parket shitlar ramkali va reykali asoslari qalinligi 30-40mm, chunki ularga yaxshi 
forma etkazilganda kulay bulishi uchun yog’och plitalardan tashkil topgan asosli 20-30 
mmli buladi. Ular sementli qum ustida yaxshi yotqiziladi. 
Reykalarning qalinligi asosi ikki reykali shitlar uchun 40 mm bulishi kerak. 
Ularning ustki kismi kimmatbaxo yog’ochdan bezatiladi. 
Donali parketlar yukori sifatli va kimmatbaxo yog’ochdan kilingan materialdir. 
U to’gri burchakli ulchamlari, uzunligi 150: 500 mmgacha, eni 30: 90 mm, qalinligi 
15: 18mm buladi. Ularning ustki kismi shunday chikarilganki, ular yotqizilgandan 
keyin tozalanadi va tekislanadi. Toza pol ostidagi asos betonli, yog’ochli va boshqa 
xillar bo’lishi mumkin. Yog’ochli asosga parketlar mix bilan qoqiladi va boshqa xil 
asosga ega, kley yoki mastika bilan yopishtiriladi. Donali parket qurilish talablariga 
buncha yaxshi javob bermaydi. 
Qurilishda yog’och materialdan ya’ni yunib tayyorlangan pardoz uchun 
ishlatilgan buyumlar ham foydalaniladi. Bularga: metall va yog’ochdan yasalgan 
zinapoyalarga va balkonlarga tutkichlar, pol uchun plintuslar, deraza va oynalarga 
nalichniklar, tushama devor va potoloklarga, deraza osti doskalar. Yunib tayyorlangan 

---

83 
detallar yumshoq barglilar olxa, beryoza, osinalardan kilinadi. Bu materialar 
uzugligiga kengayadigan qilib chiqariladi. Ularni lestvennitsa, el, pixta va tersisdan 
qilinishiga yul qo’yilmaydi. Ikki xil profillilar tavsiya qilinadi, 74 mm.li va 54 mm.li. 
Plintuslar 4 xil bo’ladi. Ikkita bo’yicha uzaytirilgan (54mm) va va ikkita qisqa (38, 25 
mm). 
Deraza va eshik romlariga tutkichlar qilinadi. Ular asosan qarag’aydan qilinadi. 
Ular 2 xilda: keng 74mm gacha va ingichka 34 mm gacha qilinadi. Ular maxsus 
aralashmalarga tuyintiriladi, laklanadi va buyaladi. Ular turli yog’ochlardan balki 
qoldik reykalardan qilinadi. Deraza osti doskalari sosna va eldan tayyorlanadi. Ular 2 
xilda chikariladi. Uzunligi 700x1600mm gacha, qalinligi 34mm va uzunligi 1900:2800 
mm gacha, qalinligi 42mm. Deraza osti doskalari yopishtirilgan bruslardan 
tayyorlanadi. 
Oldindan yunib tayyorlangan detallar - tutkichlar, plintuslar, nalichniklar va 
deraza osti doskalar ikki marta buyaladi. Fanerlar yupqa yog’och qatlamlari tolalarini 
bir-biriga tik quyib yelim bilan yopishtirib tayyorlanadi. Bu qatlamlar yuqori sifatli, 
tanasi to’g’ri bo’lgan qattiq, zirk daraxti, terak hamda karagaydan ishlanadi. Maxsus 
dastgohlarning keng va juda o’tkir pichogi yordamida aylanib turuvchi xaridan yupqa 
qatlam faner shponi ishlanadi. Fanerning ulchamlari 72,5x183sm, qalinligi 0,15: 1,2 
sm buladi. Faner tayyorlashda ishlatiladigan yelim xossalariga qarab u suvga 
chidamsiz va suga chidamli xillarga bulinadi. Suvga chidamlisi kayin daraxtining 
shponidan tayyorlanadi, bunday fanerning shponlari maxsus sintetik smolalardan 
olingan yelimlar bilan yopishtiriladi va 7, 9, 11 qatlam bo’ladi. Oq qayin yog’ochdan 
ishlangan shponlarni pakelit yelimlari bilan yopishtirib fanerlar olinadi. Ular BFS, 
BFV-1, BFV-2 markalarga bo’linadi. 
Yog‘och tolali plitalarni issiqlik o‘tkazuvchanligi, boshqa materiallar singari, 
ularning g‘ovakligiga bog‘liq: g‘ovak oshishi bilan issiqlik o‘tkazuvchanlik kamayadi. 
Hajmiy og‘irligi 250 kg/m
3
bo‘lgan issiqlik izolyasion plitalar g‘ovakgi taxminan 80% 
ga yaqin. Qattiq plitalar g‘ovakgi izolyasion plitalarga ko‘ra, taxminan 2 marta kichik. 
Mayda va shu bilan birga bir tekis taqsimlangan g‘ovak bunday plitalardagi past 
issiqlik o‘tkazuvchanlikning asosiy sababchisidir. Yog‘och tolali izolyasion plitalar 
issiqlik o‘tkazuvchanligi ularning namligiga bog‘liq. 
Qurilishda pardoz ishlari uchun xam foydalaniladi. Yog’och juda sifatli va 
ko’rkam materialdir. 
Hozirgi vaqtda O’zbekistonda yog’och zaxiralari juda kamdir. Shuning uchun 
chet el davlatlardan yog’och materiallari olib kelinadi. Pardozbop materiallar 
yog’ochdan turli xil dizayn ko’rinishidagi buyumlar tayyorlanadi. Ular binoga chiroy 
va ko’rkamlik baxsh etadi. 
Ularga: parket pollar ham kiradi. Parket pollar ham har xil bo’ladi: parket 
doskalar, mozaikali parketlar, parketli shitlar va donali parketlar. Ular dub, buk, yasen, 
klenlardan olinadi. 
Parket doskalar 1200:300 mmgacha uzunlikda va 145:202mm eniga, qalinligi 
25:18mm dan ishlab chiqariladi. Ustki qismi qattiq yog’och bilan qoplanadi. Yuzasi 
laklanib tekislanadi. Ular asosan yog’och qoldiklaridan qilinadi. Parket doskalar pollar 
kabi yog’och balkali plitalarga yoki temirbeton yopmalarga yotqiziladi. Ular yaxshi 
tovush izolyasiyasida xizmat qiladi. Mozaikali parketlar hozirgi paytda keng tarqalgan 
yopma poldir. Bu xil parketlar ishlab chiqarish oddiyligi va iqtisodiy samaradorligi, 
turli xil bezaklari bilan pol uchun xizmat qiladi. Ular tushalganda kvadrat shaklida 

---

84 
bo’ladi. 400x400mm, 480x480mm, 600x600mm. Ular ikki xil ko’rinishda bo’ladi: 1. 
Ustki qismida kraft-qog’oz yopishtirilgan holda, ular tushalgandan keyin yuzasi olib 
tashlanadigan yoki parket pol tushalgandan keyin yuzasi olib tashlanmaydigan qilib 
tushaladi. Mozaikali parket pol asosi yaxshi to’kilgan va bir xil o’lchamda bo’lishni 
talab qiladi. U sement qumli tushamaga suv va kley aralashmasi bilan yopishtiriladi. 
Ularning o’lchamlari yog’och materialdan chiqqan ortiqcha yog’ochlardan turli 
me’morlarga pol kurinishini har xil turlarda, kompozitsiyasini boyitishga yordam 
beradi. Shuning uchun o’lchami katta bo’lmagan parketlar har xil ko’rinishdagi archa 
shaklida, shashka shaklida va xar xil ranglarda foydalanilishi mumkin. 
Parket shitlar parket doskalar kabi turli xil o’lchamda ishlab chiqariladi. Bu tur 
parketlar mehnatni ko’p talab etganligi va iqtisodga tejamliligi bo’lganligi sababli 
qurilishlarda kamroq ishlatiladi. Shitlar yuza qismi va asosdan iborat. Ustki qismi 
ortiqcha yog’ochdan qilinadi, asosi esa fanerlar yoki yog’och plitalardan qilinadi. 
Konstruksiyasiga qarab ular har xil reykalardan tashkil topgan va asosi perpendikulyar 
reykalardan qilingan tiplarda bo’ladi. 
Parket shitlar ramkali va reykali asoslari qalinligi 30-40mm, chunki ularga yaxshi 
forma etkazilganda qulay bo’lishi uchun yog’och plitalardan tashkil topgan asosli 20-
30 mmli bo’ladi. Ular sementli qum ustida yaxshi yotqiziladi. 
Reykalarning qalinligi asosi ikki reykali shitlar uchun 40 mm bo’lishi kerak. 
Ularning ustki qismi qimmatbaho yog’ochdan bezatiladi. 
Donali parketlar yuqori sifatli va qimmatbaxo yog’ochdan qilingan materialdir. 
U to’g’ri burchakli o’lchamlari, uzunligi 150: 500 mmgacha, eni 30: 90 mm, qalinligi 
15: 18mm bo’ladi. Ularning ustki qismi shunday chiqarilganki, ular yotqizilgandan 
keyin tozalanadi va tekislanadi. Toza pol ostidagi asos betonli, yog’ochli va boshqa 
xillar bo’lishi mumkin. Yog’ochli asosga parketlar mix bilan qoqiladi va boshqa xil 
asosga ega, kley yoki mastika bilan yopishtiriladi. Donali parket qurilish talablariga 
buncha yaxshi javob bermaydi. 
Qurilishda yog’och materialdan ya’ni yunib tayyorlangan pardoz uchun 
ishlatilgan buyumlar ham foydalaniladi. Bularga: metal va yog’ochdan yasalgan 
zinapoyalarga va balkonlarga tutkichlar, pol uchun plintuslar, deraza va oynalarga 
nalichniklar, tushama devor va potoloklarga, deraza osti doskalar. Yunib tayyorlangan 
detallar yumshoq barglilar olxa, beryoza, osinalardan qilinadi. Bu materialar 
uzugligiga kengayadigan qilib chiqariladi. Ularni lestvennitsa, el, pixta va tersisdan 
kilinishiga yul kuyilmaydi. Ikki xil profillilar tavsiya kilinadi, 74 mm.li va 54 mm.li. 
Plintuslar 4 xil bo’ladi. Ikkita buyicha uzaytirilgan (54mm) va va ikkita qisqa (38, 25 
mm). 
Deraza va eshik romlariga tutkichlar qilinadi. Ular asosan qarag’aydan qilinadi. 
Ular 2 xilda: keng 74 mm gacha va ingichka 34 mm gacha qilinadi. Ular maxsus 
aralashmalarga tuyintiriladi, laklanadi va buyaladi. Ular turli yog’ochlardan balki 
qoldiq reykalardan qilinadi. Deraza osti doskalari sosna va eldan tayyorlanadi. Ular 2 
xilda chiqariladi. Uzunligi 700x1600mm gacha, qalinligi 34mm va uzunligi 1900:2800 
mm gacha, qalinligi 42mm. Deraza osti doskalari yopishtirilgan bruslardan 
tayyorlanadi. 
Oldindan yunib tayyorlangan detallar - tutkichlar, plintuslar, nalichniklar va 
deraza osti doskalar ikki marta buyaladi. Fanerlar yupqa yog’och qatlamlari tolalarini 
bir-biriga tik qo’yib yelim bilan yopishtirib tayyorlanadi. Bu qatlamlar yuqori sifatli, 
tanasi to’g’ri bo’lgan qattiq, zirk daraxti, terak hamda qarag’aydan ishlanadi. Maxsus 
dastgohlarning keng va juda o’tkir pichog’i yordamida aylanib turuvchi xaridan yupqa 

---

85 
qatlam faner shponi ishlanadi. Fanerning o’lchamlari 72,5x183sm, qalinligi 0,15: 1,2 
sm bo’ladi. Faner tayyorlashda ishlatiladigan yelim xossalariga qarab u suvga 
chidamsiz va suga chidamli xillarga bo’linadi. Suvga chidamlisi qayin daraxtining 
shponidan tayyorlanadi, bunday fanerning shponlari maxsus sintetik smolalardan 
olingan yelimlar bilan yopishtiriladi va 7, 9, 11 qatlam bo’ladi. Oq qayin yog’ochdan 
ishlangan shponlarni pakelit yelimlari bilan yopishtirib fanerlar olinadi. Ular BFS, 
BFV-1, BFV-2 markalarga bo’linadi. 
Organik issik izolyasiya materiallariga tolali plitalar (DVP) fibrolit, torf 
plitalar, qamish plitalar va ko’pchitilgan plastmassalar kiradi.