Referat mavzu: ishlab chiqarish omillari bozori qabul qildi: Murodova M. Ch. Bajardi: Mamatqulov Islom

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI

“MIKROIQTISODIYOT.MAKROIQTISODIYOT” FANIDAN
REFERAT

Mavzu: ISHLAB CHIQARISH OMILLARI BOZORI


Qabul qildi: Murodova M.Ch.
Bajardi: Mamatqulov Islom
TOSHKENT -2022
Reja:

1. 
   Ishlab chiqarish va uni tashkil etish asoslari
   
2. 
   Korxonada ishlab chiqarishni tashkil etish prinsiplari (qoidalari) va ishlab chiqarish davri
   
3. 
   Ishlab chiqarish omillari (resurslar) to‘g‘risida tushuncha
   
4. 
   Ishlab chiqarish omillarining mahsulot hajmining ko‘payishiga ta’siri
   

F irma va korx o n alam in g asosiy vazifasi m ahsulot ishlab chiqarib, uni sotish, m aksim al foydaga erishishdir. M ahsulot ishlab chiqarish uchun ishlab chiqarish jarayonini am alga oshirish zarur. Ishlab chiqarish jarayoni — bu m ehnat va tabiiy jarayonlam i m a’lum tartibda ketm a-ketlikda tashkil etish m ajm uasi b o 'lib, u lar yordam ida xom ashyo, m ateriallar tayyor m ahsulotga aylanadi. Ishlab chiqarish jaray o n in in g yoki m ahsulot ishlab chiqarishning asosiy elem entlari: 1. K ishilarning foydali m ehnat jarayoni, ya’ni «m ehnat» va «tadbirkorlik qobiliyati»;

2. M e h n a t v o sitala ri - m asalan : m a sh in a , m ex in iz m la r, te x n o lo g iy a, d astg o h lar, b in o la r, to v ar m o d d iy b o y lik lari va b o sh q a m ehnat qurollari;
3. M eh n a t b u y u m lari - xom ashyo m a te ria lla r, y o q ilg 'i, ishlab chiqarish jarayonidagi ishlab chiqarishi tugallanm agan m ahsulotlar, ixtirolar; 4. Ishlab chiqarishni tashkil etish. Ishlab chiqarishni tashkil etish eng m uhim va m urakkab jarayon b o 'lib, u ham m a narsani hal qiladi. Ish lab c h iq arish n i tash k il etish d eg an d a, k o rx o n a n i o 'z oldiga qo 'y g an m aqsadlariga erishish u ch u n m eh n at resurslari bilan ishlab chiqarish vositalari(kapital)ni birlashtirish, ishlab chiqarishning aniq tizim ini tashkil etuvchi b o 'g 'in lari (sex va uchastkalar) o 'rtasida o'zaro bog'liqlik va bir-biriga ta ’sir o'tkazishning ilm iy asoslangan shakllari, usullari va y o 'llari m ajm uasini tushinish lozim . M oddiy, m ehnat va m oliyaviy resurslardan unum li, ratsional foydalanish ishlab chiqarish x a ra ja tla rin i, isro fg a rch ilik n i k am ay tirish , ishlab ch iq arish re n ta - belligini, darom ad va foydani oshirish, ishlab chiqarishni m ukam m al tashkil etish darajasiga b o g 'liq b o 'la d i. L ekin h a r q an d ay m alakali m eh n at resurslari va zam onaviy texnika va texnologiya, a ’lo sifatdagi xom ashyo, m ateria lla r o ‘z - o ‘zid an is te ’m ol u c h u n yaroqli, foydali b o 'lg a n tayyor m ah su lo tg a aylanib qolm aydi. B uning u ch u n ishlab chiqarishni, shu bilan birga m eh n atn i ham tashkil etish zarur bo'ladi. M eh n atn i tashkil etish ishlab chiqarish jaray o n in in g ajralm as qism i, ish jo y la rid a xavfsiz, zararsiz m e h n a t sh aro itlarin i yaratish, ishchi m eh n atin i yengillashtirish, uning energiyasini (ish vaqtini) tejashga, m ehnat m adaniyatini oshirishga qaratilgan ilm iy jih atd an asoslangan c h o ra -ta d b irla r m a jm u a ’sidir. M e h n a tn i tashkil etish d a texnlogik, texnikaviy, biologik, sotsiologik va pedagogik fanlar sohasida erishilgan yutuqlar ishlatiladi. D em ak, resurslar m avjudligi hali ham m a narsani hal etm ay d i. M avjud re su rsla r m ak sim al d araja d a iq tiso d iy foyda b erad ig an sohalarga y o ‘n altirilish i lozim . 0 ‘zbekiston R espublikasi x ilm a-x il tabiiy resu rslarg a b oy m am lak at. B u v azifan i m am lak at h ay o tid a kapital va m en ed jm en t hal etish i zaru r. A m erika iq tiso - diyotidagi tajriba b u n i m a ’qullaydi. K orxona b o 'y ich a ishlab chiqarish jarayonlari asosiy va yordam chi jarayonlarga bo'linadi: Asosiy texnologik ja ra yo n la r yordam ida xom ashyo m aterillarning shakli, yirikligi, tuzilishi, k o ‘rinishi va xususiyatlari o'zgaradi. Yordam chi ja ra y o n la r asosiy ja ra y o n la rn in g uzluksiz, b ir m e ’- yorda, ritm da, m o 'tad il borishini ta ’m inlaydi. U lar yordam ida olingan m ah su lo tlar asosiy ishlab ch iq arish g a xizm at qiladi. U larga asboban jo m lar ishlab chiqarish, ehtiyot qism lar va bo sh q alar kiradi. X izm at qiluvchi jarayonlarga asosiy va yordam chi jarayonlarning bir m e ’y o rd a m u v affaq iy atli b o rish in i ta ’m in lo v ch i ja ra y o n la r kiradi. B u n d ay ish la m i m ash in aso z lik k o rx o n a sid a tra n sp o rt x o 'ja lik lari, o m b o r x o 'ja lik la ri, m a h s u lo t s ifa tin i n a z o ra t e tis h , e n e rg e tik a x o'jaliklari bajaradi. Lekin k orxonada asosiy jaray o n lar hal qiluvchi aham iyatga ega. Ishlab chiqarish jaray o n lari n ih o y atd a m urakkab jarayon va u lar odatda b ir necha fazalarga, bosqichlarga bo'linadi: I. Tayyorlov; II. Qayta ishlash; III. Y ig'ish yoki m ahsulot ishlab chiqarish. H a r bir ishlab ch iq arish fazasi b ir q an c h a xususiy jara y o n lard an ib o ra t, u la r ta y y o r m a h s u lo t u s tid a n n isb a ta n tu g a lla n g a n ja r a - yonlarni ifodalaydi. Xususiy jaray o n lar texnologik jarayonlarga b o 'linadi. «Texnologik jarayon» deb, bitta ishchi yoki ishchilar guruhi tomonidan bir ish joyida mehnat qurollari (kapital) va mehnat buyumlari o‘zgarmagan sharoitda bajariladigan ishlab chiqarish jarayonlarining bir qismiga aytiladi. S h u n d a y q ilib , m ah su lo t ish lab c h iq a rish h ajm i, s o tila d ig a n to v arlar hajm i, u larn in g bahosi, x arajatlar va foyda m iqdori ishlab chiqarish om illaridan iborat bo'lgan ishlab chiqarish texnologiyasiga bo g 'liq . A gar firm a yangi av to m o b il ish lab c h iq a ra d ig a n b o 'ls a , « m ashinaning yig'uv sexlari qay darajala texnika bilan jihozlanadi, q an c h a m iqdorda m eh n at resurslari jalb etilish i kerak?» degan savollar h ar doim shu firm ani qiziqtirib turishi lozim . Shuningdek, firma avtom obil ishlab chiqarishni ko'paytirm oqchi b o 'lsa, «ishchilar sonini qanchaga oshirishi kerak, yangi korxona qurish kerakm i yoki shu k o rx o n a n i kengaytirish, q u w a tin i oshirish zarurm i, qaysi biri m aqsadga m u v o fiq?» degan savollar uni o'ylantiradi. B u xildagi savollar har qanday ishlab ch iq arish g a tegishli. Demak, ishlab chiqarish nazariyasi va xarajatlar firmani boshqarishdagi markaziy masalalardan biri hisoblanadi. Har qanday jamiyatning iqtisodiy tizimi tabiiy resurslar, ish kuchi, texnologiya, zaruriy tadbirkorlik va boshqaruv qobiliyatini birlashtiruvchi mexanizmdan iborat. H ar qanday iqtisodiy tuzum ning p iro v ard m aqsadi —kishilarning ehtiyojini tovarlar va xizm atlam i ishlab chiqarish, taqsim lash orqali qondirishdan iborat. Iqtisodiy tuzum ning birinchi ajralm as qism i — b u tabiiy resurslar; Ikkinchi qism i — ishchilar soni; U chinchi qism i — m avjud b o'lgan ish kuchining sifati. R esurslar m avjudligi hali h am m a n a rsa n i hal etm ay d i. M avjud re su rsla r m ak sim al d arajad a iq tiso d iy fo y d a b e rad ig a n so h alarg a y o 'n a ltirilis h i lo zim . O 'z b e k is to n R e sp u b lik a si x ilm a -x il ta b iiy resurslarga boy m am lakat. Bu vazifani m am lakat hayotida kapital va m en ed jm en t hal etishi zarur. A m erika iq tisodiyotidagi tajriba b u n I m a ’qullaydi.