ReFera t mavzu: masofadan zondlash va yo’ldoshli pozitsionirlash tizimlari bajardi

MZ axborotining real dunyo bilan bog`lanishi
MZ ma’lumotlariga ishlov berish prostedurasining natijasi raqamli karta
hisoblanadi, undagi ob’yektlarning koordinatalari real dunyo ob’yektlarining ular
ifodalaydigan haqiqiy kooordinatalariga ishora qiladi. Ob’yektlarning er sharining
sferik sirtidagi holati geografik koordinatalar tariqasida ma’lum bo’lgan kenglik va
uzunlik graduslarida o’lchanadi. Kenglik qiymatlari ekvatorda nolga teng bo’ladi
hamda Shimoliy va Janubiy qutblarda 90 gradusga etadi. Uzunlik qiymati Grinvich
meridianida nolga teng va Grinvich meridianidan g`arbiy yoki sharqiy yo’nalishda
yiroqlashgan sari 180 gradusgacha ortadi, 3.22-rasm. Graduslar minutlarga va
sekundlarga bo’linadi.
Kartada ob’yektlarning holatlari ikki o’lchamli yassi koordinatalar tizimida
o’lchanadi. Yassi koordinatalar tizimlari (0,0) koordinatalarli hisob boshi nuqtasidan
bo’lgan masofani ikkita alohida o’q – sharq-harbni ifodalovchi X gorizontal o’qi, va
shimo-janubni ifodalovchi Y o’qi bo’yicha tavsiflaydilar.

Modomiki er shari dumaloq shaklga ega, kartalar esa yassi yuzada yaratilar ekan, koordinatalarni sferik yuzadan yassi yuzaga olib o’tish uchun matematik formuladan foydalanish zarur. Bunday operatsiyaning natijasi kartografik proyektsiya –bir yuzani boshqasiga aks ettirishning ma’lum uslubidir, u ellipsoid (sfera) nuqtalari va
tekislikning muvofiq nuqtalarining koordinatalari o’rtasidagi tahliliy bog`lanishni
belgilaydi, 3.23-rasm.

Kartografik proyektsiya koordinatalarni er sharining sferik yuzasidan karta
tekisligiga o’tkazish ishini amalga oshiradi. Bunday jarayonshakllar, maydonlar,
masofalar va yo’nalishlarning buzilishini tug`diradi. Baxtimizga, kartografik
proyektsiyalarning bir nechta turlari mavjud, ular er yuzasining ma’lum qismlarini
ifodalash uchun o’zining yaroqlilik darajasi bilan farqlanadilar. Ba’zi kartografik
proyektsiyalar bir parametr bo’yicha buzilishlarni boshqa parametrlar bo’yicha buzilishlarni orttirish hisobiga minimumga olib keladi, shu bilan birga boshqa
kartografik proyektsiyalar barcha buzilishlarni teng darajada minimallashtirishga
harakat qiladi.
Quyida er sharining to’rtta turli proyektsiyalarda tasvirlangan ko’rinishlari
keltiriladi. Merkator deb ataladigan birinchi proyektsiya teng qiymatlidir, ya’ni u katta
bo’lmagan maydonlar chegarasida shakllarnisaqlab qoladi, 3.24-rasm. Bu
proyektsiyada kompas strelkasining ko’rsatkichlari ham aniq ifodalanadi. Mollveyde
proyektsiyasi aniq shakllar proyektsiyasidir, ya’ni u ob’yektlar shakllari xususiyatlarini
saqlab qolishga intiladi, 3.25-rasm. Robinson proyektsiyasi kelishtiruvchi proyektsiya
misolini o’zida ifodalaydi: u bir nechta parametrlar bo’yicha buzilishni kamaytirishga
tirishadi va shu bilan bir vaqtda parametrlarning birortasi bo’yicha ham aniqlikni
saqlamaydi. Robinson proyektsiyasi shakl va maydon buzilishlarini kamaytiradi, Nihoyat, Azimutal proyektsiya teng masofalar proyektsiyasi hisoblanadi.