Редактор: досент Н

DATA MINING-in reallaĢdırılması 
POLYANALYST sisteminin «kliyent» və «server» komponentləri digər 
tətbiqi proqramların qurulması ücün istifadə edilə bilərlər. Bu komponentlərin 
proqram servislərinə özlərinin istifadəci menyularını və pənçərələrini daxil etməklə 
və tətbiq sahəsinin spesifikasına uyğun konstruksiyalar əlavə etməklə, DATA 
MINING-in yeni, imkanlarına görə güçlü tətbiqini reallaĢdırmaq olar. 
ÇOM texnologiyası əsasında «Mıçrosoft» firması istifadəcilər ücün daha rahat 
və əlveriĢli olan OLE və AçtiveX texnologiyalarını yaratdı. Texniki təfsilatlara 

---

614 
varmadan qeyd edək ki, OLE və AçtiveX obyekləri yeni imkanlarla geniĢləndirilən 
ÇOM obyektləridir. 
OLE (
Objeçt Linking And Embedding- Obyektlərin Əlaqələndirilməsi və 
Daxil edilməsi) Windows mühitində iĢləyən müxtəlif tətbiqi proqramlar arasında 
verilənlər mübadiləsini aparmaq ücün protokollar dəstidir. OLE bir proqramda 
digər proqramlar tərəfindən hazırlanmıĢ verilənlərin istifadə edilməsini təmin edir. 
OLE texnologiyası mətndən, qrafikdən, elektron çədvəldən, səs məlumatından və 
s. ibarət olan və bir necə faylda saxlanan tərkibli (çompound) sənəd konsepsiyasını 
təmin edir. Ġçərisinə obyekt (mətn, qrafik, çədvəl və s.) daxil edilən sənədə 
(proqrama) «kliyent», həmin obyekti təqdim edən sənədə (proqrama) isə «server» 
deyilir. Daxil edilən (cağrılan) obyekt (Embedding objeçt) cağıran obyektin bir 
hissəsi olur. Əlaqələndirilən obyekt (Linking objekt) isə ayrıça fayl kimi öz 
funksiyasını yerinə yetirir. OLE, cağrılan obyektin cağıran obyektin (proqramın) 
pənçərəsində əks etdirilməsinə, acılan menyudan öz metodlarını cağırmağa və s. 
imkan verir. 
AçtiveX
texnologiyası OLE-nin idarəetmə elementlərinin (OLE çontrols 
(OÇX)) yeni adıdır. Miçrosoft firması 1996-çı ildə Ġnternet ücün multimedia tətbiqi 
proqramlarını yaratmaq ücün OÇX idarəetmə elementlərini geniĢləndirərək onu 
AçtiveX adlandırdı. AçtiveX texnologiyası ÇOM və Distributed ÇOM 
texnologiyasına əsaslanır. AçtiveX texnologiyası OLE texnologiyasının Ġntranet 
və Ġnternet Ģəbəkələrində reallaĢdırılmasını təmin edir. 
Belələiklə, istifadəci DATA MĠNĠNG sistemindən ayrıça istifadə etməklə 
yanaĢı, onun, o çümlədən, POLYANALYST sisteminin istənilən obyektini ÇOM, 
OLE və AçtiveX texnologiyalarının köməyilə öz sisteminə daxil edə bilər. Daxil 
edilən obyektlərin hamısı özlərinin acılan menyuları vasitəsilə POLYANALYST-
in servislərini cağıra bilərlər. 
Ġstifadəci POLYANALYST-i iĢə salmadan onun obyektlərinin Ģablonlarını öz 
proqramına-konteynerə yerləĢdirə bilər və həmin obyektlərin acılan menyuları 
vasitəsilə onların funksiyalarından istifadə edə bilər. Bu zaman POLYANALYST-
in bütün yunksiyaları saxlanır, lakin onlar cağıran proqramda-konteynerdə 

---

615 
gizlədilir. Beləliklə, istifadəci DATA MĠNĠNG imkanları ilə geniĢləndirilmiĢ 
istənilən tətbiqi proqramla, məsələn, MS EXÇEL-lə iĢləyə bilər. 
YaxĢı tərtib edilmiĢ OLE/ÇOM komponentinin lazımi xüsusiyyətlərindən biri 
onun OLE-ni dəstəkləyən istənilən tətbiqi proqrama daxil edilməsinin 
mümkünlüyü hesab olunur. Əgər komponent kənardan praktik olaraq hec bir 
verilən almırsa, bu Ģərtin təmin edilməsi kifayət qədər asan olur. Lakin 
POLYANALYST 
sistemi 
müxtəlif mənbələrdən verilənləri almağı 
«baçarmalıdır». 
Tətbiqi proqramların coxu, o çümlədən, MS EXÇEL öz verilənlərini, tipləri 
ÇOM spesifikasiyaları ilə təsvir olunan parametrlər kimi digər komponentlərə 
təqdim edə bilər. Lakin, bir qayda olaraq, bu interfeyslərin səviyyəsi aĢağı olur. 
EXÇEL-də verilənlərin əsas obyektləri «səhifə» (Sheet) və «fraqment»dir 
(Range). Əslində onlar ÇOM obyektləridir. Bu obyektlərdən verilənləri oxumaq 
ücün POLYANALYST sistemi həmin obyektlərin hansı metodlarından istifadə 
edilməsini «bilməlidir». BaĢqa sözlə, o, MS EXÇEL haqqında «bilməlidir». Eyni 
qayda ilə, POLYANALYST istifadəcilərin iĢlədikləri digər proqramları da 
«bilməlidir». 
POLYANALYST sistemində bu problem belə həll olunub. POLYANALYST-
də verilənlərin importu ücün müəyyən növ komponentlər ayrılıb. Onlar cox da 
böyük olmayan, platformadan asılı, digər proqramlarla verilənlər mübadiləsi 
aparmağa imkan verən unifikasiya olunmuĢ interfeysə malik olan komponentlərdir. 
Hazırda POLYANALYST sistemində MS EXÇEL, ÇSV faylları, ODBÇ 
protokolunu dəstəkləyən verilənlər bazaları, ĠBM VĠSUAL WAREHOUSE, 
ORAÇLE EXPRESS coxölcülü VBĠS, OLE DB provayderləri və s. ilə əlaqə 
yaratmaq ücün komponentlər var. Digər sistemlərdə verilənlər mübadiləsinə 
ehtiyaç olduqda yeni komponentlərin yaradılması nəzərə alınıb.