Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

Ильясова З.
Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogica instituti
Rustambekova D.
Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogica institut talabasi
Таянч сўзлар: 
педагогика тарихи, тарбия, таълим муассасалари, оила, педагог, жамият, хулқ 
атвор.
HOZIRGI KUNDA PEDAGOGIKA TARIXIDA O’Z AHAMIYATINI 
YO’QOTMAY KELAYOTGAN TARBIYANING ROLI VA MUOMMOLARI

---

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
56
Ключевые слова: 
история педагогики, воспитание, образовательные учреждения, семья, 
педагог, общество, поведение.
Key words:
history of pedagogy, upbringing, educational institutions, family, teacher, society, 
behavior.
Uzoq va mashaqqatli tarixga ega bo’lgan o’zbek xalqining hozirgi kunga qadar 
yetib kelgan qadriyat, urf-odatlarga boy qadimiy ma’naviyatimiz buyuk siymolar avlodi 
ekanligimizdan dalolatdir.O’zbek oilasida eng muhim qadriyatlarimiz va an’analarimizdan 
biri bu-farzand tarbiyasidir. Oradan yillar o’tsada farzandlar ta’lim muassasalarida taxsil 
olishganda ham pedagoglar uchun eng muhim ma’suliyat bu-o’quvchiga o’z vaqtida 
ta’lim-tarbiya berishdir. Tarixchi-pedagoglarni ta’kidlashicha, ibtidoiy jamiyat davrda bola 
o’zi uddalay oladigan faoliyatiga qo’shilib hayot kechirishni, mehnat qilishni o’rganish 
iuchun o’g’il bolalar ekaklar bilan bajariladigan ov mashqlarini bajarar, qizlar esa ayollar 
mehnati bilan tanishar edi.Albatta, tarbiya oiladan boshlanadi, oilada bo’lmagan tarbiya 
mahallada ham, jamoada ham bo’lmaydi. Shu bilan birgalikda xalq o’rtasida tartib qoida 
bo’lmaydi. Buyuk allomalar ta’lim-tarbiya to’g’risida bildirgan fikrlar buning isbotidir.
Yusuf Hos Xojib ta’kidlaganidek, “O’g’il-qizning xulq-atvori yaramas bo’lsa, bu 
yaramas ishni ota qilgan bo’ladi, undan boshqa narsa emas”.
Haqiqattan ham tarbiyani mukammal qilib berish zimmasi birinchi ota-onaga bog’liq 
bo’ladi. Lekin ma’suliyatni his qilmaydigan ayrim ota-onalar bolani o’z vaqtida moddiy 
tomondan ta’minlashni tarbiyalash deb hisoblashadilar. Bir siqim tuproq bilan yerga 
qadayotgan niholni to’g’ri eksak, to’g’ri bo’lib, noto’g’ri eksak, o’z vaqtida parvarish 
etmasak, o’smay qoladi. Pedagogika tarixidan to hozirgi kungacha o’z vaqtida yaxshi 
tarbiya bermaslik dolzarb muommolardan biri bo’lib kelmoqda. Chunki bunday 
muommolar bo’lishining asosiy omillar ma’naviyatiga va psixologiyasiga ta’sir etuvchi 
illatlar kuchayib bormoqda. Pokiza xulq – odamiylik hisoblanadi . Yaxshi tarbiya ko’rgan 
ota –onalar farzandlariga ham yaxshi tarbiya berishadi.
Farobiy bolalarni fe’l atvoriga qarab tarbiya jarayonida “qattiq” yoki “yumshoq”
usullardan foydalanish kerak deb hisoblaydi. Tarbiyalanuvchilar o’qish va o’rganishga 
moyil bo’lsa , ta’lim –tarbiya jarayonida “yumshoq’ usul qo’llaniladi .Tarbiyalanuvchilar 
o’z boshimcha, itoatsiz bo’lsa, “qattiq” usul qo’llanilishi lozim deb fikr bildiradi. Shu 
bilan birga yuqoridagi bu fikrlar o’z vaqtida bajarilsa maqsadga muvofiqdir. Shu qatarda 
bobomiz Alisher Navoiy yozib qoldirgan so’zlarni keltirib o’tirsak maqsadga mofiq bo’lar 
edi. ,,Bolaning voyaga yetishida, kamol topishida tarbiyaning kuchi va qudratiga alohida 
e’tibor beradi. Tarbiya natijasida bolaning foydali va yetuk kishi bo’lib o’sishiga ishonadi. 
Yosh bolaning juda kichik yoshidan boshlab tarbiyalamoq zarur. Tarbiya insonga 
o’zidan yaxshi odat va fazilatlar hosil qilishiga yordam beradi. Odam shaxsi kishilar 
bilan munosabatda,ayniqsa kishilarning bir – birlariga bo’lgan ruhiy ma’naviy ta’sirlari 
natijasida tarkib topadi deb voyaga yetkazishda asosiy omillardan biri- tarbiya” ekanligini 
uqtiradi. Milliy qadryatlarimiz va urf- odatlarimizda tarbiyaning ro’li yaqol ko’rishimiz 
mumkin.O’zbek xalqi farzandiga uch narsa tushuntiradi va shu orqali tarbiyalaydi. 
Uyat bo’ladi, xarom bo’ladi, uvol bo’ladi shu narsani farzand qay darajada anglani uni 
qiliyotgon ishlarida namoyon bo’ladi. Appel kampaniyasi asoschisi Stiv Jobs shunday 
so’zlari borki undan olam- olam ma’no topishimiz mumkin: ,,Farzandlarigizni boy 
bo’lishi uchungina voyaga yetkazmang, ularni baxtli bo’lishi uchun tarbiyalang, shunda 

---