Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

Yasashga asos qism
Yasovchi vosita
Yasalma
vaqt (ot)
alla+
allavaqt
kim (so‘roq olmoshi)
allakim
mahal (ot)
allamahal
narsa (ot)
allanarsa
necha (so‘roq olmoshi)
allanecha
nechuk (so‘roq olmoshi)
allanechuk
qaysi (so‘roq olmoshi)
allaqaysi
shu (ko‘rsatish olmoshi)
+day
shunday
bu (ko‘rsatish olmoshi)
bunday
shu (ko‘rsatish olmoshi)
+cha
shuncha
bu (ko‘rsatish olmoshi)
buncha
falon (gumon olmoshi)
faloncha
falon (gumon olmoshi)
+chi
falonchi
bir (son)
+ov
birov
kim (so‘roq olmoshi)
+dir
kimdir
nima (so‘roq olmoshi)
nimadir
qayer (so‘roq olmoshi)
qayerdir
Affiksatsiya usulida asosan gumon olmoshlari, ayrim ko‘rsatish olmoshlari yasaladi. 

---

МуғаллиМ ҳәМ үзликсиз билиМлендириў
22
Yasovchi vositalarni esa –day, -cha, -chi, -ov kabi affiks va alla- prefiksi tashkil qiladi. 
Boshqa so‘z turkumlariga qo‘shilmaydigan alla- prefiksi haqida A.G‘ulomov, A.Tixonov, 
R.Qo‘ng‘urovlarning 1977-yildagi “O‘zbek tilining morfem lug‘ati”da: “alla-so‘roq 
olmoshlari oldidan qo‘shilib gumon olmoshini hosil qiladi: alla/kim, alla/qayer, alla/qachon, 
alla/nima, alla/nechuk” deb keltirib o‘tilgan . Bunga asosan alla- prefiksi otdan, olmoshdan 
oldin qo‘shilib gumon olmoshlarini yasovchi qo‘shimcha ekan, degan fikrga kelishimiz 
mumkin.
Falon olmoshi arab tilidan o‘zlashgan gumon olmoshi bo‘lib , shunday, shunday bir degan 
ma’noda, shaxs yoki voqea-hodisa, ular haqidagi biror xususiyat, belgini bildiruvchi so‘zlar 
o‘rnida ishlatiladi: falon kishi, falon narsa, falon joy va h.k. Shu bilan birga –cha affiksini 
olib ravish o‘rnida ishlatiluvchi holat yoki miqdorga nisbatan noaniqlikni ifodalovchi gumon 
olmoshini, -chi affiksini qabul qilib esa shaxsga nisbatan noaniqlikni ifodalab ot o‘rnida 
qo‘llanadigan gumon olmoshlarini hosil qiladi.
Birov so‘zi –ov affiksini bir soniga qo‘shilishidan hosil qilingan son turkumiga xos 
jamlovchi so‘z hisoblansa ham, deyarli hamma vaqt noaniq shaxsni bildiradi. Shuning 
uchun bu so‘z gumon olmoshi sifatida qo‘llanadi. Chunki –ov jamlovchi qo‘shimcha songa 
yuklashi lozim bo‘lgan lug‘aviy shakl ma’nosi xiralashib, noaniqlik, gumon ma’nosi yuzaga 
chiqqan. Birov so‘zi ko‘pincha begona, boshqa, notanish, kimdir degan ma’noni ifodalaydi: 
Birov eshikni taqqillatdi yoki Kimdir eshikni taqillatdi. 
-dir qo‘shimchasini so‘roq olmoshlariga qo‘shish orqali ham gumon olmoshlari hosil 
qilinadi. Bunda -dir qo‘shimchasi ko‘plik, egalik va kelishik qo‘shimchalaridan so‘ng 
qo‘shilib keladi: 
a) kim, nima olmoshlariga qo‘shilib, noaniq shaxs yoki narsani ko‘rsatadi: Shu payt 
kimningdir dodlagan tovushi eshitildi; 
b) qanday so‘ziga qo‘shilib, noaniq belgini ifodalaydi. Ko‘pincha bu xildagi gumon 
olmoshi belgini ifodalovchi so‘zlar oldida keladi: Ko‘chamizda qanday-dir notanish ovozlar 
eshitildi; 
d) qayer, qayoq so‘zlariga qo‘shilib, o‘ringa nisbatan noaniqlikni ko‘rsatadi. Bunda 
o‘rin-payt, jo‘nalish, chiqish kelishiklari affiksining birini albatta qabul qiladi:.U qo‘li bilan 
qayoqnidir ko‘rsatdi. 
d) qachon, nega so‘zi –dir yordamchisini olib, payt va sababga nisbatan noaniqlikni 
bildiradi: Shiypon qachondir bir bo‘yalgan ekan. (A. Q.) Ba’zan qachon so‘zi va -dir 
yordamchisi orasida -lar affiksi ishlatilib, uzoq vaqt ma’nosini ifodalaydi: Qachonlardir yaxshi 
kun kelishiga ishonar edim. (S. Ahm.)
Kompozitsiya usulda olmosh yasalishi. Birdan ortiq o’zakni (mustaqil ma’noli morfemani) 
qo’shish orqali yangi so’z yasalishi kompozitsiya usuli deyiladi . Bu usul bilan o‘zbek tilida 
ayrim qo‘shma olmoshlar yasaladi.