Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

МуғаллиМ ҳәМ үзликсиз билиМлендириў
156
бўлмиш “Алпомиш”, “Гўрўғли”, “Авазхон”, “Рустам”, “Тўлғаной” каби достонларда 
ҳам паҳлавонлар кураши мадҳ этилиб, эпчил ва чаққон, зукко ва донолари улуғланган. 
Яна бир қизиқарли маълумот, қадимги Хитой қўлёзмаси Тан-шу да Фарғона музофо-
тида мунтазам кураш ўйинлари ўтказилгани қайд этилган. Х асрда яшаб ўтган араб 
сайёҳи Муқаддасий асарларида ҳам Мовароуннаҳрнинг Марв, Самарқанд, Бухоро, 
Балх сингари йирик шаҳарлрида тез-тез кураш беллашувлари ўтказилгани таъкид-
ланади.
Кураш – бу пахлавон йигитларнинг куч синашиши сифатида эътироф этилган. 
Елкама-елка туриб ушлашиб, бўйин ва белни қайтариб ҳар хил усулларни ишлатиб 
рақибининг елкасини ерга текизишдир. Миллий курашимиз ёшларни ҳаётга соғлом, 
бақувват, жасур, эпчил, кучли, чидамли қилиб тайёрлаш ва тарбиялашда асосий 
восита бўлиб ҳизмат қилган.
Амир Темур баҳодир, жасур, қўрқмас, шерюрак паҳлавон бўлган. Жисмоний 
камчилиги-оёғининг оқсоқлиги ва икки бармоғининг йўқлигига қарамай рақиблари 
билан елкама-елка олишувлага чиқараверган. «Темурнома» да Амир Темур ва Қилич 
Арслон ўртасидаги кураш баён қилинган. «Амирни белидан тутиб, икковлари яёвлик 
ҳолда талашга муқайид бўлдилар. Лекин Амирни бир қўлу, бир оёғлари андак нокор 
эрди. Шунда бўлса ҳам кеч вақтгача талош қилдилар. Амирни холи зикликга олиб, 
илтижода бўлдилар. Бу байтни айтдилар:
Қўлим олинг, ё пирим, менда қувват қолмади,
Йўлга солинг, ё пирим, менда ғайрат қолмади.
Филҳол, Нақшбанд пиримга аён бўлиб, икковини бориб култугидан олиб, ер узра 
оттилар. Амир йикилдим деб гумон қилса, Қилич Арслонни кўкси узра ўлтурибдур».
Абу Али ибн Сино (980-1037) ҳам “Тиб қонунлари” китобида кураш инсоннинг 
руҳий ва жисмоний ҳолатида алоҳида аҳамият касб этишига урғу бергани бежиз эмас. 
Ибн Синонинг ёзишича, бадантарбия билан мунтазам шуғулланувчи киши касаллик-
нинг давосига муҳтож бўлмайди.
Аллома кураш турлари, хусусан белбоғли кураш ҳақида қуйидаги таърифни кел-
тиради:
“Курашнинг турлари ҳам бир нечадир. Улардан бири: икки курашувчининг ҳар 
бири ўз рақибининг белбоғидан ушлаб ўзига тортади, шу билан бирга курашувчи ўз 
рақибидан қутилишнинг чорасини қилади. Иккинчиси эса, уни қўйиб юбормасликка 
ҳаракат қилади” .
Юқоридаги каби қизиқарли ҳикоялардан унумли фойдаланган ҳолда ўқувчи-
ёшларни жисмоний тарбиялаш, уларнинг ахлоқий, иродавий ва эстетик тарбиясидага 
оид бир қатор амалий кўникмаларни ҳосил қилиш ва такомиллаштириш имконияти 
яратилади. 
Спортчиларни тайёрлашда ўқитувчи-тренер, врач ва ўқитувчилар жамоаси ҳамда 
оиладаги ота-онанингфаолияти муҳим роль ўйнайди.
Оилада ўқувчи ёшларни жисмоний тарбия, миллий спорт турлари, жумладан 
белбоғли кураш турига қизиқишларни шакллантиришда қуйидаги талабларига амал 
қилиш мақсадга мувофиқдир:
– оилада соғлигини мустаҳкамлаш ва сақлаш, ҳар томонлама жисмоний 

---