Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

So‘zlar
Qaysi so‘z turkumidan
ko‘chganligi
Yangi ma’no turi (yasalma)
faqir
(sifat-faqir
odam)
(ot) Amirning oshidan faqirning mushti 
yaxshi
(Kishilik olmoshi) Faqir u zotning 
suhbatlaridan bahramand bo‘lgan 
paytlarimni eslasam, yuragim ezilur! 
P.Qodirov, Yulduzli tunlar.
Banda
(ot) Tangri o‘z bandalari orasida 
g‘ayratlisini yoqtiradi (“Hadis”dan)
(Kishilik olmoshi) Banda gar bayon 
qilsam (Mahmur)
qul+ing/ingiz
(egalik
affiksi)
(ot) Qizlar bunda cho‘ri, tul edi, Yigitlar 
xo‘r, gado, qul edi. (E.Rahim)
(Kishilik olmoshi) Qulingizning 
fikricha, Bobur Mirzoni qonuniy 
podshoh atab, muborak nomlarini 
xutbaga qo‘shib o‘qitmoq kerak! 
(P.Qodirov, Yulduzli Tunlar)

---

МуғаллиМ ҳәМ үзликсиз билиМлендириў
21
Kamina
(sifat) Faqiri-haqir kamina tog‘angiz 
Muhammad Aminxoja Muqimiy. 
(Muqimiy)
(Kishilik olmoshi) Kamina ham 
suhbatlaringizni 
sog‘inganmen. 
(P.Qodirov, Yulduzli tunlar)
Jadvalda berilgan faqir, banda, qulingiz, kamina so‘zlari semantik usulda yasalgan 
olmoshlardir. Ular eski o‘zbek tilida, Navoiy, Ogahiy, Muqimiy asarlarida men kishilik 
olmoshi o‘rnida qo‘llanib, tinglovchiga nisbatan kamtarlik ma’nosini ifodalagan. 
Masalan, faqir so‘zi aslida sifat so‘z turkumiga oid so‘z bo‘lib, qanday so‘rog‘iga javob 
bo‘lib, xususiyatni bildirgan. So‘ng semantik usul bilan otga ko‘chib, otning so‘rog‘iga 
javob bo`lib, kambag‘al, nochor kishi ma’nosida ishlatilgan. Keyinchalik esa kamtarlik, 
kamsuqumlik ma’nosini o‘zida mujassamlashtirgan kishilik olmoshiga aylangan. Faqir u 
zotning suhbatlaridan bahramand bo‘lgan paytlarimni eslasam, yuragim ezilur gapida faqir 
so‘ziga bog‘langan eslasam kesimining ham I shaxs birlikdagi shaxs-son shaklidaligi ham 
ushbu so‘zning men olmoshi bilan almashib qo‘llanganini va I shaxs kishilik olmoshligini 
yaqqol ko‘rsatadi. 
Bulardan tashqari, boshqa so‘z turkumlariga mansub ayrim ba’zi, boshqa, bir, butun, 
yalpi, kishi kabi so‘zlar ham olmosh o‘rnida qo‘llanilib keladi. Biroq bular hali o‘z so‘z 
turkumidagi lug‘aviy ma’nosini va pozitsiyasini yo‘qotmaganligi uchun yasama olmoshlar
deyolmaymiz. 
Affiksatsiya usulida olmosh yasalishi. So’zga affiks qo’shish bilan yangi so’z hosil 
qilish affiksatsiya usuli bilan so’z yasalishi deyiladi . Bu usul bir turkum doirasidan boshqa 
bir turkumdagi so‘zni yoki shu turkumga mansub bo‘lgan so‘zni yasaydi. Bu usulni 
olmoshlarda tekshirib ko`ramiz.