Recent scientific investigation

XI 
Йил 
давомида 
(мм ҳис.) 
Қунғирот 
29 
42 
12 
17 
108 
Чимбой 
34 
42 
8 
16 
87 
Нукус 
27 
45 
15 
19 
82 
Амударё 
36 
44 
8 
12 
97 
Урганч 
39 
43 
6 
12 
82 
Тошховуз 
30 
45 
10 
15 
86 
Томди 
39 
48 
2 
11 
108 
Юқорида келтирилган жадвал маълумотларига асосан ҳудудлар 
бўйича энг кўп ёғинлар шимолда Қўнғирот туманида, жанубда Томди 
ҳудуида бўлиб,йилига 108 мм гача ёғинлар ёғади. Амударё туманида 
ёғинлар миқдори бошқа туманларга нисбатан 5-10 мм га кўп бўлиб, ўртача 
йилига 97 мм атрофида ёғинлар тушади. Амударё туманида ёғадиган 
ёғинлар миқдорининг 80%и қиш ва баҳор ойларига тўғри келади. 
Ёғинлар айниқса ёз ойларида жуда ҳам кам бўлиб, бор-йўғи 8 мм ёғин 
ёғади. Ёз ойларидаги ёғин миқдорининг кам бўлиши, бу ойларда 
Қизилқум чўллари ҳаддан ташқари қизиб, атмосферанинг юқори 
қабатларига иссиқ ҳавонинг кўтарилиши натижасида ҳаво массалари тез 
қизиб, атмосфера оқимлари деформацияга учрайди ва буғларнинг қаттиқ 
қизиши туфайли, ўзининг тескари таъсирини кўрсатади. Ёғинлар кузги 
фаслда ҳам уша сабабларга боғлиқ кам бўлади. Жадвалдаги маълумотларга 
асосан баҳор ойларида ёғинлар миқдори кўп бўлиб, ҳамма метеостан-
цияларда 42-45% га яқин йиллик ёғинлар тушади. Кейинги пайтларда 
Орол муаммосига боғлиқ Қорақалпоғистон, жумладан Амударё тумани 
иқлими бироз ноқулай тарафга ўзгармоқда. Орол сувининг қуриши ва 
Орол денгизининг 60% қуруқликга айланган ҳудудидан Қўйи Амударёда 
жойлашган туманларнинг иқлим шароитига кескин таъсир кўрсатмоқда. 
Умуман олганда Қуйи Амударё, шу жумладан Амударё туманининг 
иқлимига характерли томонлари қуйидагилардан иборат. 
1) Амударё тумани иқлими ёзи иссиқ ва қурғоқ бўлиб, қиши эса 
совуқ бўлади, йиллик амплитуданинг юқори бўлиши туман иқлимининг 
кескин континенталлигини кўрсатади. 

---

8 
2) Туман ҳудудида жуда кам ёғин-сочин тушгани учун тарийхий 
махбараларнинг шу пайтгаша хом ғишт деворлари сақланиб қолган.
3) Туман иқлими Қароқолпоғистоннинг бошқа шимолда жойлашган 
туманларига нисбатан бироз илиқ, Хоразм вилояти туманларига қараганда 
бироз салқин бўлиши, совуқсиз кунлар миқдорининг камлиги ва махбара 
учун зарур бўлган эффектив ҳароратлар йиғиндиси миқдорининг озлиги 
билан характерлидир. 
Шуни хулоса қилиб айтганда ҳозирги пайтда иқтисодиётни тез 
суръатда ривожлантиришни таъминлаш, иқтисодий механизмларни 
ташкил қилиш йўли билан замон талабларига мувофиқ туризим тизимини 
ташкил этишда ва иқтисодий алоқаларни бозор иқтисодиётининг 
талабларига мос тузишга йўл очади. Жумладан, йўқни бор қилиш 
сиёсатидан воз кечишимиз даркор. Бунинг учун илмий инқилоб 
янгиликларини ишлаб чиқариш жараёнида самарали фойдаланишни 
такомиллаштириш ва халқнинг тарихий махбараларни рестоврация ва 
реконструкция қилиш бугунги куннинг асосий талаби бўлиб ҳисобланади. 
Шундай талаблар Амударё туманида ҳам махбараларни таъмирлаш 
самарадорлигини оширишга имкониятлар яратиши сўзсиз. Амударё 
туманидаги туризим соҳасининг рувожланиш жараёнини интенци-
фикацлаш йўли билан ихтисодиёт соҳаларининг самараси ошмоқда. 
Бу охирги ҳисобда Амударё туманининг иқтисодий потенциалини 
кучайтиришга ва унинг республиканинг туризим тизимида тутган 
ўрнини кескин ривожлантиришга имкониятлар яратиши ўз-ўзидан 
белгили.