Raxmanov A. Chiziqli Ma’lumotlar tuzilmalari Reja

---

Raxmanov A.

---

Chiziqli Ma’lumotlar tuzilmalari 
Reja 
1 Ma`lumotlar tuzilmasi nima 
2 Chiziqli Ma’lumotlar tuzilmalari 
•
Massiv 
•
Ro`yxat 
•
Stek 
•
Queue 
 
Ma’lumotlar tuzilmasi — bu ma’lumotlarni samarali o’qish va o’zgartirish 
imkonini beruvchi, ma’lumotlarni saqlash va boshqarishning bir formatga solingan 
shaklidir.
Soddaroq qilib aytganda, ma’lumotlar tuzilmasi — bu ma’lumotlarning ma’lum bir 
strukturaga solingan, ular o’rtasida ma’lum bir bog’lanishlar yaratilgan va ular ustida 
ma’lum amallar bajaruvchi funksiyalardan tashkil topgan guruh. Eng sodda ma’lumotlar 
tuzilmasiga misol qilib massiv (array)ni ko’rsatishimiz mumkin. 
Агар тузилмани ташкил этувчи элементлар боғлиқлиги қатъий тартибланган 
бўлса, у ҳолда бундай тузилмага чизиқли маълумотлар тузилмаси деб аталади. 
Чизиқли маълумотлар тузилмаларига мисол сифатида кетма-кетликлар, 
массивлар, векторлар ва чизиқли бир ҳамда икки боғамли ҳар қандай рўйхатни 

---

олиш мумкин. Уларда элементларнинг боғланиш тартиби олдиндан аниқланган 
бўлади. 
Massiv
- bu ma’lumotlarni ketma-ket taqdim etishdan foydalanib amalga 
oshiriladigan qat’iy belgilangan o’lchamdagi ma’lumotlarning chiziqli tuzilmasidir. 
Ma’lumotlar tuzilmasi sifatida massiv tushunchasi AAT tomonidan qayta ishlanadigan 
ma’lumotlar majmuasini aniqlovchi axborot massivi tushunchasi bilan aynan bir xil 
emas. Buning sababi quyidagicha. 

---

Massivning har bir elementi bir yoki bir necha indekslar bilan identifikatsiya 
qilinadi. 
Indeks
- bu qiymati tegishli elementning massivdagi joyini aniqlaydigan butun 
sondir va u ushbu elementdan erkin foydalanish uchun ishlatiladi. Massivning alohida 
elementlari o’zgarishi mumkin (ya’ni yozuvlar modifikatsiya qilinishi mumkin), lekin 
massiv elementlarining umumiy soni hamisha o’zgarmas bo’lib qoladi, demak, massivlar 
uchun qo’shish va o’chirish operatsiyalari mavjud emas. 
Massivning har bir elementini identifikatsiya qiladigan indekslar soniga qarab bir 
o’lchamli va ko’p o’lchamli massivlar farqlanadi. 
Bir o’lchamli massiv 
vektor
deb ataladi. 

---

A = {A(1) A(2)... A(I)... A(N)} vektori - bu xotiraning yonma-yon uyalarida joylashgan 
elementlar (yozuvlar)ning ketma-ketligidir. Vektorning birlik indeksi har bir 
elementning ketma-ketlikdagi joyini ko’rsatadi. Vektorning birinchi elementi uchun 
ajratilgan birinchi baytning manzili vektor