Ja h o n s iv iliz a ts iy a la r i ta r ix i
Bu tushkunlikni bosib o ‘tib, rom antik xom xayollardan qutulib
ulg'aygan jam iyat nisbatan uzoq va barqaror yetuklik fazasining yuk
salish davriga kiradi, qachonki, o ‘z xususiy asosiga rivojlanayotgan bu
sivilizatsiyaning m ohiyati, asosiy belgilari va afzalliklari to ‘la hajm da
ko'rinadi.
Yetuklik fazasi ertami, kechmi nihoyasiga yetadi. Sivilizatsiyaga be-
rilgan kuch-qudratning tugash belgilari quyuqlasha boshlaydi. Boylik-
ning oz qism ini olgan ijtimoiy qatlam larning noroziligi kuchaya boshlay
di. Ijtimoiy m ehnat unum dorligining o ‘sish su r’atlari pasayadi. Yetuklik
fazasini tugallaydigan yangi tushkunlik boshianadi. Biroq bu sivilizatsi
yaning hali tugashi emas. Yemirilishning o 's ib b o ra y o tg a n belgilari bi
lan sergak tortgan sivilizatsiya yangi sharoitlarda qo‘llashga mos yangi,
uzoq davom etm aydigan va yuksak bo‘lmagan yuksalishga takror chiqish
uchun so ‘nggi urinishlarga o ‘zida kuch topadi. Lekin endi bu eskirgan ka-
sal organizmni takror jonlantirishga urinish, uning keksaygan organlariga
«uchinchi yoshlik»ni berish mumkin emas. Uzoq davom etmagan yuksa
lish orqasidan navbatdagi sivilizatsiyaga o ‘tish davri boshlanishini bildir-
gan jam iyatning um um iy tushkunligi boshianadi. Yangi sivilizatsiyaning
shart-sharoitlari va unsurlari o'tm ishga ketayotgan mahkum jam iyatning
bag‘rida tu g ‘ilib, o ‘zini bildira boshlagan edi.
H ar qanday sivilizatsiyaning harakat trayektoriyasi ana shunday
bo'ladi.D unyo tarixida hali biror bir sivilizatsiya bundan xolis bolmagan.
Bu Qadimgi Sharqning sivilizatsiyalari Misr, Osuriya, Xett va boshqa bir
necha davlatlar tarixida yaqqol ko'rinadi. Bu m am lakatlarda og‘ir y o ‘qo-
tishlar ham rohligida o ‘tish davrining bir necha fazalari kuzatiladi. Bu
bosqichlam i industrial jam iyat m isolida ham ko'rishim iz mumkin. Yevro
pa va Am erikada birinchi yuksalish XIX asr boshida kuzatildi. Bu sanoat
inqilobi yutuqlarini o ‘zlashtirish natijasi edi. Ikkinchi uzoqroq yuksalish
(40-yillardagi tushkunliklaridan keyin) XIX asm ing II yarm idan - XX
asr boshlarigacha - industrial sivilizatsiyaning gullab-yashash, yetuk
lik davri edi. Keyin jahon urushlari va industrial jam iyatning so'nishini
boshlab bergan og ‘ir jahon tushkunligining 30 yillik davri kirdi. Lekin u
XX asm ing 50-60-yillarida yana bir yuksalish davrini boshdan kechirdi.
Bu insoniyatning nihoyasiz gullab-yashnash davriga kirgani, tushkun-
liklardan xalos boMgani to ‘g ‘risida xom hayollam i tug'dirdi. Lekin XX
asm ing 70-80-yillar boshlaridagi va 90-yillar boshlaridagi jahon tushkun-
liklari bu xom xayollarga barham berdi. Qaysiki, ikki yuz yildan ko‘proq
Do'stlaringiz bilan baham: