|
G LO SSARIY
A
Adaptatsiya
— moslashish, organizmning tashqi muhitning har qanday
holatiga moslashish jarayonini bildiragigan biologik tushuncha.
Abu Rayhon Beruniy —
( 973-1048-yy.) 0 ‘rta osiyolik mashhur ensik-
lopedist olim, tarixiy taraqqiyotda tarixiy sikllar g ‘oyasini ilgari surgan.
Alkuin - Buyuk Karlning Axen saroyida tashkil etilgan akademiya-
ning boshlig‘i, shuningdek, madaniyat-cherkov ishlari bo‘yicha maslahatchi
bo'lib, xalq ta ’limini rivojlantirish g ‘oyasini ilgari surgan.
«Avitsenna»
— Ibn Sino ( 980-1037 ) yillarda yashagan olim. Uning
«Tib qonunlari» , «Hay ibn Yaqzon», «Solomon va Absol» kabi nodir asarla-
ri bor. Uning «Tib qonunlari» asari XII asrdayoq lotin tiliga tarjima qilingan.
В
Birinchi sanoat inqilobi
— F.Brodel XI - XII asrlami Yevropadagi inqi-
lob deb belgilaydi. Ularga dehqonchilik inqilobi bu energetik inqilob, shahar
inqiloblari nazarda tutiladi.
«Baholar inqilobi»
- XVI asrda xalqaro savdoda ulkan boyliklami oqib
kelishi natijasida sarroflik cheklari, veksellar keng yoyildi. Bu o‘z navbatida
narx-navoning doimiy o‘sib borishiga nisbat berilishi edi.
Biotexnologiya
- noana’naviy resurslar, chiqitsiz texnologiyalami, tabi-
at buyumlarining o‘zgartirilishi yanasa tejamkor usullarini o ‘zlashtirish.
D
«Donolar uyi»
- «Bayt ul-hikma». Bag‘doddagi xalifa M a’mun akade-
miyasi hisoblanadi ( IX asr).
F
Fiqh
- islom huquqshunosligi fani, bu fan o‘rta asrlarda taTim tizimiga
kiritilgan asosiy fan sifatida o ‘qitilgan.
«Fiqhlar madrasasi»
— XII asrda Buxoroda musulmon huquqshunosligi
bo‘yicha ixtisoslashgan m adrasabo‘lib, ularda ta’lim tizimli o‘qitilgan.
Frist Baade
- nemis siyosatchisi va olimi, 1960-yilda o‘zining «2000 -
yil tomon musobaqa» nomli kitobini e’lon qildi.
G
Globallashuv
— (lotin. «dumaloqlashuv» so‘zidan olingan) muayyan ma-
daniyatlar kuchining boshqa madaniyatlarga ta’sir etishi, bu jarayonda nisba
tan kuchsiz va mayda, qoloq bo‘lgan sivilizatsiyalar yoki etnoslar butunlay
yo‘ qolib ketishi mumkin.
'
295
R. RAJABOV
I
Iqtisodiy tu rg ‘u n lik -
ishlab chiqarishning barcha sohalarida turg‘unlik
holatining ko‘zga tashlanishi, ishlab chiqish munosabatlarini izdan chiqishi.
J
«Jahon ustaxonasi»
— bu atama Angliyaning o‘ta rivojlanganlik darajasi
uchun XIX asming 80-yillarigacha ishlatilgan.
К
«Katta sakrash»
- Xitoyda amalga oshirilgan siyosiy tartiblar natijasida
ishlab chiqarish kuchlarini qisman yemirilishiga olib keldi. Kapitalizm - bo
zor iqtisodiyotiga asoslangan jamiyat.
Koalitsiya
— ( lotincha «koalitsio» - «birlashma», «tuzulma» ) m a’lum
maqsad yo'lida birlashuvchi turli guruhlardan iborat birlashma.
M
M anufaktura
— XV asrga kelib ishlab chiqarishda qo‘l mehnatiga asos
langan, mehnat taqsimotiga ko‘ra mahsulot yaratish usuli.
M ctropoliya - mustamlakaga ega bo‘lgan davlat.
M.M.Gerasimov
- antropolog olim.
Monopolistik kapitalizm
- bu ulkan kapitallami yangi kapital qo‘shi-
ladigan sohalarga to‘plab, ularga kengaytirtilgan qayta ishlab chiqarish sha-
roitlarini yaratadi va monopol baho yordami bilan monopol yuqori foydani
ta’minlaydi.
N
Nanotexnologiya
- rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotidagi ajralmas,
muhim tarmoq b o iib , «nano - kichik, mayda», «texnika-asbob «hajman ki
chik sifati ulkan, imkoniyatlari yuqori hajmda bo‘lgan texnik vositalar ishlab
chiqarish ko‘zda tutiladi.
Nikolay Kopernik
- o‘rta asrlarda cherkovning diniy ta’limotlarini asos-
siz ekanligini isbotlab, o‘zining geliosentrik nazariyasini ya’ni «gelio-qu-
yosb>, «sentriya-m arkaz» ya’ni koinotning markazi yer emas quyosh bo‘lib,
yer uning atrofidan aylanuvchi planetalardan biri ekanligini aytib o‘tgan.
P
Pessimizm
- optimizmning aksi bo‘lib, dunyoni tushunishning imkoni
yo‘qligiga qattiq berilib, ulaming qarashlarida umidsizlik g ‘oyalari nihoyat-
da balqib, birinchi o ‘ringa chiqadi.
О
Optimizm
- falsafa fanida dunyoni tushunishda uning tushunishning
imkoni borligiga umid va ishonch bilan qaragan oqim, ularda doimo tavak-
kalchilik jihati yuksak bo‘ladi.
2 9 6
jahon slvill/.atslyalurl tarixi
« O q y o q a lila r » - z i y o lilu r q a t lu m i (o lim , injeiierlar, tcxnik, a g ro n o m ic
r )
industrial ja m iy a td a sh ak llan g an m alakuli ish ch ilar sin li b o 'lib , ular o ‘z m a-
lakalarini so tish h iso b ig a y a sh a r edilar, qism an gonorar, in ed scn at (h o m iy )
lar h iso b id an y ash o v ch i erkin m e h n at k ishilari.
«Oltin m illiard» konsepsiyasi - yer aholisi sonining 1 mlrd kishigac-
ha kamaytirish, hozirgi soniga nisbatan olti marta qisqarish va qolganlarini
yuqori turmush darajasini kamaytirish konsepsiyasi.
S
Sanoat inqilobi - XVIII
asrning 60-yillaridagi Angliyada boshlandi.
Separatism
- yaxlit davlat tarkibidan ajralib chiqishga harakat qilish.
Sofiya ibodatxonasi
— Konstantinopol shahrida m e’mor Anfiliy va Isi-
dor tomonidan qurilgan ibodatxona.
T
Texnikum
— ixtisoslashgan texnik ta’lim beriladigan muassasa.
Texnogen jam iyat
— jamiyatda ishlab chiqarishda rivojlangan ishlab
chiqarish vositalaridan foydalanish.
Tolerantlik
— diniy bag‘rikenglik m a‘nosini bildiradi.
Totalitar
- (lotincha «yalpi» so‘zidan olingan) hukmronlikning bir yak-
ka shaxs qoMida to ‘planib qolishi, zo‘ravonlik va kuch ishlatishga asoslangan
boshqaruv shakli.
«To‘rtichi hokimiyat»
- demokratik jamiyatda ommaviy axborot vosi-
talari.
V
Veksel
- davlat tomonidan boylami qimmatbaho qarzlarini olishga majbur
qiladi, muomala o‘ziga xos davlat veksellami chiqaradi (zayomlarini) uning
egasi belgilangan foizlami tizimli ravishda olish huquqi kafolatlangan edi.
X
«Xanlin» akademiyasi - VIII
asrda Xitoyda mavjud bo‘lgan ilk akade-
miya.
Y
Yan Amos Komenskiy
- pedagogika fanini fan sifatida shakllanishida
asosiy rol o ‘ynagan chexiyalik gumanist olim, o‘zining didaktika nazariya-
sini yaratgan.
Z
«Z ij» — astronomik jadval.
2 9 7
R. RAJABOV
Do'stlaringiz bilan baham: |
