Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

bKash
servisi pullarni oluvchilarga tez va osongina o’tkazishga imkon beradi. 
Fintex
ning Afrika qit’asidagi holati tahlil qilinganuda undagi 16 davlatda mobil 
pul hisob raqamlarining bank xisob raqamlaridan ko’ra ancha ko’pligi ma’lum 
bo’ldi. Demak, rivojlangan mamlakatlardagi fintex-kompaniyalar nafaqat 
moliyaviy hizmatlar qulay bo’lishiga intiladilar, balki ular millionlab insonlar real 
iqtisodiyotning afzalliklaridan foydalanishlariga imkon beradigan yangi raqamli 
infratuzilmalar yaratadilar. Shuning uchun ham IBM InterConnect 2015 
anjumanida 
Citi 
kompaniyasining mijozlar bilan ishlash bo’yicha eksperti, raqamli 
marketing bo’yicha mutaxassis Xizer Koks “
Insonlarga banklar emas, balki 
banking kerakligini unutmang
”, - deb aytdi. Bu haqda JP Morgan bankining bosh 
direktori Djeymi Daymon o’zining hissadorlarga bo’lgan yillik murojaatida 
quyidagilarni ta’kidladi: “
Juda aqlli va katta pullarga ega bo’lgan yuzlab 
startaplar barcha an’anaviy bank tizimini o’zgartirish va yo’q qilishga qodir 

---

369 
bo’lgan texnologiyalar yaratish ustida ishlamoqdalar
”. Haqiqatan ham 
raqobatlashish startaplarning aspsiy xususiyatlaridir va ular bir qancha 
afzalliklarga ham egalar: aniqlik, texnologik nay-xaylar, kichik o’lchamli va 
xodimlari juda talantlidir. Huddi shuning uchun ham ko’pchili banklar 
raqobatlashishni emas, balki hamkorlikni afzal ko’ra boshladilar. Yuqorida 
aytilganlar tufayli banklarning rivojlanishida ikkita stsenariyni ko’rsatish mumkin: 
Birinchi stsenariyda banklar o’z biznes modellarining ajoyibligiga ishongan xolda 
ishlay beradilar va yangi sharoitlarga moslasha olmay, raqobat kurashiga mag’lub 
boladilar. Ikkinchi stsenriyda banklar yangi texnologiyalarning juda ham 
muhimligini anglaydilar va innovatsion texnologiyalarni o'z fao’iyatlarida qo’llab, 
yangi biznes-modellardan foydalana boshlaydilar. Bu esa jahon miqyosida 
moliyaviy hizmatlarning osonlashishiga, arzonlashishiga va mijozlar uchun turli-
tuman qulayliklar yaratilishiga olib keladi. 
2015 yilda Britaniya davlati ochiq ma’lumotlar va