Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

Netscape Navigator
ishlatilib turilganida yangi mahsulot, 
Microsoft
kompaniyasi 
Internet Explorer
ni ishlab chiqdi – bu esa absolyut yangilik emas, balki 
oldingisiga qo’shimcha bo’lgan yangi mahsulot edi. 
Oldin mavjud bo’lgan tovar liniyasini kengaytirish
– Bunga misol sifatida 
gazetalarning internet-versiyalarini va internetdagi bank xizmatlarini keltirish 
mumkin. 
Mavjud bo’lgan tovar yoki hizmatlarni mukammallashtirish
– masalan, 
Yahoo
tizimi oldin qidiruv ma’lumotnomasi bo’lgan edi, hozirda esa hizmatlar 
portaliga aylangan. 
Oldingiga nisbatan arzonroq bo’lgan mahsulotlar yaratish va borlarini 
imitatsiya qilish
– misol sifatida ko’plab internet-provayderlar tomonidan kiritilgan 
internet to’lovining oldindan belgilangan qiymatini keltirish mumkin. 
Agarda katta va muvaffaqiyatli kompaniyalarning tarixini o’rganib chiqsak, 
ularning oldinlar startaplar ko’rinishida bo’lganligini va rivojlanishning barcha 
bosqichlarini bosib o’tganliklarini ko’rishimiz mumkin. Bu xolatlarni tahlil qilsak, 

---

469 
ularning bir qancha o’ziga hos xususiyatlarini bilib olishimiz mumkin. 
Informatsion texnologiya bilan bog’liq mahsulotlarga kelsak, agar ularda patent 
bo’lgan taqdirda ham, istalgan raqamli mahsulotni bemalol nusxalab olishimiz 
mumkin va bunga qarshi samarador kurash usullari xozirda mavjud emas. Shunga 
qaramay, agar qandayidr raqamli mahsulot yoki yangilik yaratsangiz, o’z savdo 
markangizni registratsiya qilib olsangiz, foydadan holi bo’lmaydi - bu bilan tovar 
belgigizni nushalashdan himoya qilib olgan bo‘lasiz. Elektron biznesda 
muvaffaqiyatga erishgan va erishmagan kompaniyalar amaliyotini tahlil 
qilinganida ularning boshqaruvida yo’l qo’yilgan bir qancha xolatlarni bilib olish 
mumkin bo’ladi: 
Elektron biznesda uzoq muddat davomidagi muvaffaqiyatni 
innovatsion 
yechimlar, yetarli miqdordagi investitsiyalar va kompaniyaning uzoq muddat 
davomida o’z faoliyatini bir tekis yurita olishi ta’minlab beradi. Agarda kompaniya 
qandaydir sabablarga ko’ra o’sish uchun imkoniyat topa olmasa, tashqi muhit 
o’zgarishlariga dosh bera olmay, muvaffaqiyatsizlikka uchraydi. 
Yuqori raqobatli bozorga chiqilganida
mijozlarni ushlab turish uchun juda 
kuchli reklama kompaniyasini tashkil eta olmaslik ham kompaniya ishining orqaga 
ketishi va uning honavayron bo’lishiga olib kelishi mumkin. 
Kompaniya ishida strategik yondoshuvning yo’qligi
ham muvaffaqiyatga 
erishishdagi katta to’siqlardan biri bo’lishi mumkin. 
Tovar va xizmatlarning sotuv kanallarini tanlashda xatoga
yo’l 
qo’yilganligi ham muvaffaqiyatsizlikka olib kelishi mumkin. O’z tabiati bo’yicha 
elektron platformalarda sotilishda muvaffaqiyatni ta’minlab bera olmaydigan 
mahsulotlar va hizmatlar bilan elektron savdoga chiqish bunga bir misol bo’la 
oladi.