Tuproq ko’tarma, yo’lning yuqori tuzilm asi va sun’iy inshootlar
Tuproq k o ’tarmaning ustki kengligi to ’g ’ri uchastkalarda y o ’lning
yuqori tuzilmasiga mos b o ’lishi kerak. M avjud
liniyalarda ulam i qayta
qurishdan avval tuproq k o ’tarmaning kengligi bir yo’lli liniyalarda - 5,5 m
dan, ikki y o ’lli liniyalarda 9,6 m dan kam b o ’lmasligi; qoyali va sizot suvli
yerlarda esa bir y o ’lli liniyalarda - 5,0 m dan, ikki y o ’lli liniyalarda - 9,1
m dan kam b o ’lmasligi kerak. Tuproq ko’tarm a chetining minimal kengligi
yo’lning har tarafida 0,4 m b o ’lishi kerak. (2.1, a, b-rasm)
Asosiy mavdonc ha
B allast qatlam i
Ballast qatlami
2.1, b-rasm
Radiusi 2000 m dan kam b o ’lgan egri uchastkalarda tuproq ko’tarma
belgilangan m e’yorlar b o ’yicha kengaytiriladi.
Yangi qurilayotgan tem ir y o ’llar va ikkinchi y o ’llar uchun tuproq
k o ’tarmaning ustki kengligi O ’zbekiston Respublikasida amal qilayotgan
Qurilish qoida va m e’yorlari talablariga mos b o ’lishi kerak.
Tuproq k o ’tarm a chekkasi suv oqish joylarida kuchli shamol vaqtida
to ’lqin k o ’tarilishining maksimal balandligidan 0,5 m yuqori b o ’lishi
kerak.
T o’g ’ri uchastkalarda hamda 350 m va undan katta radiusli egriliklarda
temir iz kallaklarining ichki chegaralarida o ’lchanadigan
tem ir izlar eni
nominal o ’lchami 1520 mm b o ’ladi. Bundan keskinroq egrilarda tem ir izlar
eni quyidagicha bo ’lishi kerak:
349 dan 300 m gacha radiusda
- 1530 mm;
tem ir beton shpallarda
- 1520 mm;
299 m va undan kam radiusda
- 1535 mm.
23
Temir y o ’l liniyalari uchastkalarida va iz-shpal panjaralari kompleks
almashtirilmagan yo’llaming to ’g ’ri y o ’l va 650 m dan katta radiusli egri
uchastka y o ’llarida temir izlar enining nominal o ’lchami 1524 mm
bo'lishiga m xsat etilgan. Shu bilan birga, bundan keskin egrilarda temir
izlar eni quyidagicha qabul qilinadi:
650 dan 450 m gacha b o ’lgan radiusda
- 1530 mm.
449 dan 350 m gacha b o ’lgan radiusda
- 1535 mm.
349 m va undan kichik bo ’lgan radiusda
- 1540 mm.
T o’g ’ri va egri uchastkalarda tem ir izlar eni o ’lchamlaridagi bartaraf
etilishi talab qilinmaydigan chetga og’ishlar torayish b o ’yicha -
4
mm,
kengayish b o ’yicha Q
8
mm
dan oshmasligi, harakat tezligi 50 km/soat va
undan kam belgilangan uchastkalarda torayish bo’yicha - 4 mm, kengayish
bo’yicha Q 10 mm dan oshmasligi kerak.
K o’rsatilgan o ’lchamlardan chetga chiqishlar DATK belgilagan
tartibda bartaraf etiladi.
Temir izlar enining 1512 mm dan kichik va 1548 mm dan katta
kengligiga y o ’l qo’yilmaydi.
1996 yildan avval yotqizilgan tem ir beton shpallardagi uloqsiz yo’ldan
foydalanish tartibi DATK yo’l xo’jaligi boshqarmasi tomonidan belgila
nadi. Y o’l ikkala rels izlari kallaklarining yuqori qismi bir xil sathda joy-
lashishi kerak. T o’g ’ri uchastkalarda DATK y o ’l xo’jaligi boshqarma-
sining tegishli y o ’riqnomasida belgilangan m e’yorlarga binoan bir rels
izining ikkinchisidan
6
mm ga balandroq qilib o ’m atishga ruxsat beriladi.
Y o’lning egri uchastkalarida harakatlanayotgan
tarkib turli kuchlar
ta ’sirida bo’ladi (2.2-rasm). Ushbu kuchlar ta’sirini o ’zaro muvozanatlash
uchun egri uchastkalarda tashqi rels ichkisidan baland joylashtiriladi.
Y o’lning egri uchastkalarida egrilik radiusi va undagi harakat tezligiga
bog’liq tashqi chetki izning balandlatilishi DATK y o ’riqnomasiga binoan
DATK raisining buym g’i bilan belgilanadi.
Rels tashqi izi 150 mm dan balandlatilmasligi kerak. Zarur vaqtda
asosiy y o ’lning egri uchastkalarida rels tashqi izining maksimal
balandlatilishi DATK ruxsati bilan 150 mm dan oshishi mumkin.
T o’g ’ri va egri uchastkalarda rels izlarining joylashuv darajasida yo’l
qo’yiladigan og’ishuvlari DATK y o ’l x o ’jaligi
boshqarmasi tomonidan
belgilanadi.
O ’ta katta va m as’uliyatli sun’iy inshootlaming ro ’yxati, ulam i nazorat
qilish, shuningdek, o 'g ir muhandislik-geologik sharoitlarida shaklini
y o ’qotayotgan tuproq ko’tarma qismlarini nazorat qilish tartibi DATK raisi
tomonidan belgilanadi.
DATK raisi tasdiqlagan ro ’yxatda k o ’rsatilgan ko’prik va yer osti y o ’l-
24
• n a z o r a t - g a b a r i t
qurilmalari bilan chegaralanadi, to ’suvchi svetoforlar
v a o g o h l a n t i r i s h
signal
t i z i m i
bilan jihozlanadi.
2.2-rasm. Yo'lning egri uchastkasida harakatlanayotgan tark ib g a ta 's ir etuvchi kuchlar
yo'nalishlari.
Sun’iy inshootlar DATK tomonidan belgilangan m e’yorlarga k o ’ra
yong’inga qarshi kurash vositalari bilan ta ’minlanishi
va zarur hollarda
ko’rik uchun kerakli m oslamalarga ega b o ’lishi kerak.
Barcha ko’priklar amaldagi hisob m e’yorlari va tegishli y o ’riqnomalar
asosida yuk k o ’tarish qobiliyati b o ’yicha tasniflanadi.
Y o’l va inshootlaming holatini nazorat qilish uchun y o ’llarda yo’l
o ’lchovchi vagonlar, defektoskop vagonlar, defektoskop aravachalar,
defektoskop (nuqson tekshiruvchi) laboratoriyalar, k o ’prik, yer osti y o ’li,
yo’l tekshiruvi,
gabarit tekshiruvi, sinov, ta ’m irlash-tekshirish-g’o w o slik
stansiyalari qo’llanilishi kerak.
Asosiy y o ’llami y o ’lovchi vagonlar bilan tekshirishning davriyligi
DATK tegishli yo’riqnomasi tomonidan belgilanib, bunda 60 km /soat dan
oshiq tezlikda harakatlanuvchi y o ’lovchi poyezdlam ing marshruti oyiga
kamida ikki marta tekshirilishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: 
