Ращим щасанов

Репин Иля Ефримович

Машҳур рус рассоми Репин И.Е 1844 йилда Украинанинг Ҳарьков вилояти Чугуев қишлоғида туғилган. 1930 йилда Петербург яқинидаги Куоккала қишлоғида вафот этган. 167–расм. 1864-71 йиллар давомида Петербург бадиий академиясида ўқиган. У Россия ва хорижий мамлакатлар бўйлаб қилган саёҳатлари асосида кўплаб сувратлар яратган. Тасвирий санъатнинг портрет, турмуш ва тарихий жанрларида ижод қилган. Шунингдек графиканинг офорт, литография турларида ҳам асарлар яратган. Унинг ижоди Россиядаги ХIХ асрнинг иккинчи ярмида кўтарилган демократик-инқилобий ғоялар таъсирида шаклланган. Шунинг учун ҳам у ўз асарларида рус халқининг ижтимоий ҳаётидаги қарама-қаршиликлар ва адолатсизлик, кишиларнинг оғир турмушини реалистик тарзда акс этдирган. Унинг ана шундай асарлари қаторига “Волга бурлаклари” (1870-73), “Курс губерниясидаги салиб юриши” (1886-83), “Кутмаган эдилар” (1884), “Тавбадан бош тортиш” (1879-85) кабиларни киритиш мумкин. Рассомнинг “Иван Грозний ва унинг ўғли Иван” (1885), “Запорожеликлар турк Султонига хат ёзишмоқда” (18787-91) каби асарлари тарихий воқеаларни психологик ҳолда таъсирчан қилиб ифодаланган. 168–расм. Шунингек у ўзининг замондошлари ҳисобланган машҳур санъат арбоблари ва олимлари, ёзувчилари Мусоргский, Толстой, И.Павлов, В.Стасов хайкал портретларини ҳам яратган.

И.Е.Репин ўзининг кенг ижодий ишлари билан бирга ёш рассомларга бадиий таълим бериш билан шуғулланган. У Петербург бадиий академиясида кўп йиллар давомида профессор ва академия ректори лавозимларида муаллимлик ҳамда ташкилотчилик ишларини олиб борган.
Рассомнинг самарали меҳнати асосига қурилган асарлари Москвадаги тасвирий санъат музейида, Третяков галереясида, Ўзбекистон тасвирий санъат музейида сақланади.
И.Е.Репиннинг меҳнати қадрланиб Россияда бир қатор кўчалар, бадиий ўқув юртлари унинг номи билан аталади.


Гоген Пол Эжен Анри
Машҳур француз рассоми Гоген 1848 йилда Парижда таваллуд топган ва 1903 йилда Маркиз оролларида вафот этган. 169–расм.
Тасвирий санъатнинг постимпрессионизм оқимида ижод қилган. У ўз ҳаёти ва ижоди даврида Юнонистон, қадимги Шарқ мамлакатлари санъати ва маданиятига қизиққан ва улар биланш шуғулланган. Кишиларнинг қадимги ва ўтмиши ҳаётларига бўлган қизиқиши рассомни символизм оқимига йўналтирди. Ўз атрофига шу йўналишга қизиққан ёш рассомларни тўплаб янги рангтасвир оқимини яратди ва у “Синтетизм” деб атала бошланди.
Гогеннинг “Арлдаги қахвахона” (1888), “Рашк қиласанми” (1892), “қиролнинг хотини” (1896), “Мева терими”, “Кечув” асарларида мавҳум оламнинг ажойиботлари, инсон ва табиат уйғунлиги, ҳақидаги орзулар ўз ифодасини топган. 170–расм.
Жўшқин ранглар, безак ва маҳобатлилик уйғунлиги рассом ижодига хос бўлиб, у ўз замондошлари ва ҳамкасблари ижодига ҳам самарали таъсир кўрсатди.
Рассом асарлари ўзининг халқчилиги, инсонпарварлиги, юксак ғоявийлиги, юксак бадийлиги билан ажралиб туради.