Raqamli xukumat

---

RAQAMLI XUKUMAT 
Elektron (raqamli, veb, internet) iqtisodiyot - raqamli texnologiyalarga 
asoslangan iqtisodiy faoliyat. Gap bu yerda dasturiy ta’minot ishlab chiqish va 
sotishdan ko‘ra ko‘proq elektron biznes va elektron tijorat tomonidan ishlab 
chiqariladigan elektron tovarlar va servislar xaqida boradi. Raqamli iktisodiyot - 
xuddi e-Commerce, faqat alohida ye-tijoratlar to‘plamidan iborat bo‘lgan mamlakat 
mikyosidadir.
Raqamli iqtisodiyot umuman rivojlanish bazasi hisoblanadi va bank, chakana 
savdo, transport, energetika, ta’lim, sog‘likni saqlash va boshqa ko‘plab tarmoqlarga 
ta’sir ko‘rsatadi. Buyumlar interneti, katta ma’lumotlar, mobil qurilma va 
devayslardan foydalanish kabi raqamli texnologiyalar ijtimoiy uzaro aloqa usullari, 
iqtisodiy munosabatlar va institutlarni o‘zgartiradi. Ma’lum bir vazifalarni 
birgalikda hal qilish uchun iqtisodiyot agentlarini muvofiqlashtirish va kooperatsiya 
qilishning yangi usullari paydo bo‘ladi. Raqamli texnologiyalarning kelgusi rivoji 
butun iqtisodiyot uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Agar hozir internetdagi 
chakana savdoning ulushi jami tranzaksiyalarning 10%ini tashqil qilsa, yakin 
kelajakda bu ko‘rsatkich to‘xtovsiz o‘sib boradi. Davlatlar tomonidan amalga 
oshiriladigan va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishga yunaltirilgan chora-tadbirlar 
ro‘yxatini ajratib ko‘rsatish mumkin: ilmiy va ijtimoiy tarmoqlar tashkil kilish va 
biznes yuritishning yangi modellarini shakllantirish uchun asosni ifodalaydigan 
infratuzilma rivojlantirish; raqamli iqtisodiyot tarmoqlaridagi to‘siqlarni pasaytirish; 
raqamli texnologiyalarni uzlashtirish darajasini oshirish, mutaxassislarni o‘kitish va 
malakasini oshirish; raqamli infratuzilma ishonchliligi va xavfsizligiga
ishonchni ta’minlash, risklarni baholash; iktisodiyotning raqamli sektorini 
rivojlantirish. Raqamli iqtisodiyot ikkita element bilan ifodalanadigan elektron 
sanoat shakllantiradigan innovatsion texnologiyalarga asoslanadi; bu elektron 
sanoat, mikrochiplar, kompyuter va telekommunikatsiya qurilmalari, maishiy 
elektronika ishlab chikarish xamda rakamli texnologiyalar soxasida xizmatlar 
kursatadigan va ma’lumotlarni ishlab chikarish, saklash va boshkarishning rakamli 
vositalaridan foydalanadigan kompaniyalardir. Uzbekiston iktisodiyoti uchun rakali 
sektorni rivojlantirishning muximligi shu bilan xam tasdiklanadiki, bir kator 
mamlakatlar xozirgi paytda uz iktisodiyotining rakamli sektorlarini rivojlantirish, bu 
soxalarda yangi ish urinlari yaratish, axborot texnologiyalari va elektron sanoat 
rakobatbardoshliini oshirishga karatilgan keng kulamli dasturlarni amalga 
oshirmokda. Rakamli texnologiyalar iktisodiyotning davlat sektorida xam muxim 
axamiyat kasb etadi. Rakamli xukumat va davlat xizmatlari kursatish buyicha 
servislar tobora kuprok biznes va fukarolarga samaralirok xizmatlarni 
ta’minlaydigan, shuningdek, atrof-muxitni saklash buyicha xukumat karorlarining 
muxim bir kismi sanalgan xarajatlarni kiskartirish vositasi sifatida kurib chikiladi. 
Rakamli xukumat va innovatsion texnologiyalar davlat boshkaruvining barkaror 
rivojlanishni shakllantirida samarali ishtirokini ta’minlashi mumkin. Rakamli 
xukumat davlat organlariga sifatlirok xizmatlar takdim etish va axoli uchun yanada 
ochik bulish imkonini takdim etadi. U xukumatga atrof-muxitga yetkazilayotgan 
zararni kiskartirishga, tabiiy resurslarni samarali boshkarishga xizmat kilishga, 
shuningdek, iktisodiy usishni ragbatlantirish va iktisodiyotning jamoatchilik 

---

sektorini rivojlantirishga xizmat kilishga yordam berishi mumkin. Tulakonli rakamli 
iktisodiyot yaratishga tuskinlik kiladigan risklarni taxlil kilish zarur. Yangi 
texnologiyalarni faollik bilan joriy kiladigan va foydalanadigan mamlakatlar bilan 
bir katorda iktisodiy tizim faoliyat yurtishining yangicha turiga utishga imkon 
beradigan afzalliklardan foydalanmaydigan global axborot kommunikatsiyalardan 
uzilib kolgan mintakalar mavjud. Fark nafakat texnologiyalar darajasi, investitsion 
resurslar takchilligi yoki inson kapitalining rivojlanish darajasi pastligida. balki 
institutlar yukligi yoki yomon faoliyat kursatishida xamdir. O‘zbekistonda rakamli 
iktisodiyotning rivojlanish shart-sharoitlari orasida bir nechta jixatni ajratib
ko‘rsatish mumkin. 
Elektron xukumat
Kompyuterlashtirish, internet davrida moslashuv, ITTKI va institutsional-
xukukiy isloxotlar chukurlashuvi, shuningdek, AKT sanoati asosiy fondlarga va 
AKT asosida potensial yukori kushilgan kiymatli xizmatlarning yangi turlari ishlab 
chikishga investitsiyalar ortishi kuyidagi keltirilgan dastur ustuvorliklari doirasida 
kuyilgan vazifalarda uz aksini topadi. 
Milliy kulamda axborotlashtirishga kumaklashish uchun kuyidagilar kuzda 
tutilgan: 
-axolini uzluksiz o‘qitish tizimini tashkil kilish negizida AKTdan foydalanish 
kunikmalarini rivojlantirish, elektron bandlik sxemalari yulga qo‘yish va virtual ish 
urinlari yaratish; 
-sanoat ishlab chikarishining barcha tarmoklariga AKT joriy kilish vositasida 
sanoatni axborotlashtirishga kumaklashish, onlayn logistika va elektron tulovlar 
tizimini takomillashtirish, virtual arbitraj, «V2V» elektron tijoratni rivojlantirish, 
onlayn-biznes uchun xavfsiz muxit yaratish; 
-onlayn takdim etiladigan davlat xizmatlari sifatini oshirish va 
assortimentini kengaytirish asosida 
davlat sektorini 
axborotlashtirishga kumaklashish; 
-davlat boshkaruvida axborotlashtirish bilan boglik yangiliklar kiritishga 
kumaklashish. 
AKT infratuzilmasini texnik kayta jixozlash kuyidagilarga asoslanadi: 
-amaldagi konunchilikni «bilimlar jamiyati» vokeliklariga moslashtirish, eng 
avvalo, dasturiy ta’minot va rakamli texnologiyalar soxasida; 
-yukori tezlikdagi telekommunikatsiya tarmoklarini kayta jixozlash va yangi 
avlod intenet texnologiyalarini rivojlantirish; 
-AKT-industriyasi rivojlanishini jadallashtirish, jumladan, strategik maksadli
maxsulotlar negizida uning rakobatbardoshligini oshirish, ITTKI chukurlashtirish 
va axborot biznesiga venchurli kapital kirib borishiga kumaklashish. 
Global axborot makonida xalkaro xamkorlikni faollashtirish buyicha faoliyat 
kuyidagilar vositasida amalga oshiriladi: 
-O‘zbekiston Respublikasi mintakada ishbilarmonlik axborotlari xabi sifatida 
shakllanishi; 
-O‘zbekiston 
Respublikasi 
AKT 
soxasida 
xalkaro 
tapibbuschi 
sifatidajoylashuvi; 

---

-jaxon bozorida milliy AKT-kompaniyalar pozitsimarini kuchaytirishga 
kumaklashish. 
«IT 839» kator asosiy elementlari bo‘iicha biznes-modellar -mijozlarni WiBro 
buyicha jalb kilish sxemasi moliyaviy jixatdan yetarli darajada uylab chikilmagan 
bulib chikdi, rakamli ofrmatda multimedia uzatish buyicha esa - umuman ifodalab 
bulmadi. «IT 839» tufayli bu soxada rakobatli ustunliklar mavjud bulgan soxalardagi 
nou-xau buyicha, yunalishlar buyicha tadkikotlarni qo‘llab-kuvvatlashni davom 
ettirish yunalishiga amal kilib, strategiya birinchi uringa 20 gurdagi 
texnologiyalarga asoslangan, shartli ravishda guruxlarga ajratilgan maxsulotlar 
sotishni kuydi: 
-strategik AKT-loyixalari: rakamli formatda multimedia uzatish, simsiz keng 
polosali internet, elektron xukumat; 
-flagman-tarmoklar 
maxsuloti: 
yarimutkazgichlar, 
displeylar, 
simsiz 
kommunikatsiyalar; 
-bozor saloxiyati katta bulgan istikbolli AKT maxsulotlari: radiochastotali 
identifikatorlar, rbotlar, AKT tarmoklari, dasturiy ta’minot, elektron soglikni 
saklash, svetodiodlar, xavfsizlikni ta’minlash buyicha karorlar. 
Strategiya 2015 yilga kadar amalga oshirilgan, sungra chora-tadbirlar majmui 
bilan almashtirilgan va maxsulotlar avvalgidek ustuvor bulib kolavergan. 
Bu maksadda ishlab chikilgan «Elektron xukumat tashkil kilish tamoyillari va 
milliy karashlari» va ularning darajasida detallashtiriladigan muayyan amaliy 
xarakatlarni kuzda tutilgan fundamental strukturali uzgarishlar asosiy mexanizmlari 
sifatida tematik yunalishlar buyicha 31 ta ixtisoslashgan loyixani amalga oshirish 
vositasida turtta soxada innovatsion uzgarishlar belgilab berildi. 
Bu amaliyotda elektron xukumetni tashkil kiladigan asosiy bloklar buyicha 
sanab utalgan 11 ta tashabbusni kabul kilishda o‘z ifodasini topadi, chunonchi: 
G2C - davlatning axoli va xorijiy rezidentlar bilan kuyidagi tizimlar yaratish 
kurinishida o‘zaro aloka kilishi: 
а) bachar intansiyalar tomonidan jismoniy shaxslarning surovlari va 
murojaatlarini kayta ishlash uchun muljallangan «G4C» fukarolarga davlat elektron 
xizmatalari kursatish; 
b) ruyxatga olish va xisobga olish davlat xizmat turlarini kursatishda axborot 
almashinish; 
v) ijtimoiy sugurta soxasida axborot almashinish; 
g) solik ma’muriyatchiligi 
G2B - davlat strukturalarining davlat xaridlari elektron tizimi yaratish doirasida 
xujalik yurituvchi sub’ektlar bilan uzaro alokalarida 
G2G - kuyidagilar yaratish yuli bilan davlat ma’muriyatchiligi samaradorligini 
oshirish maksadida «d-Brain» turli davla strukturalari urtasida uzaro alokalar va 
axborot almashinish: 
a) budjetni rejalashtirish va mablaglarni taksimlash, maxsus idoralararo 
ma’lumotlar tuplami va kompyuter tarmogi vositasida turli instansiyalar urtasida 
uzaro xisob-kitoblarni kamrab oladigan moliya sektorida milliy axborot tizimi; 

---

b) maktablar, kollejlar, OTMlar, OUMTV va XTVga xisob beradigan davlat 
tartibga solish organlari xujjatlarini elektron kanallar buyicha foydalanish va ulanish 
uchun ta’lim soxasida milliy axborottizimi; 
v) maxalliy ma’muriyatlar tasarrufida bulgan 21 turdagi davlat xizmatlari 
buyicha mintakaviy xukumat organlari axborot tizimlari; 
g) ishga yollash, karera pillapoyasi buylab xarakatlantirish, davlat sektorida 
band bulganlarga tovon tulashni kamrab oladigan kadrlar siyosatini qo‘llab-
kuvvatlash tizimi. 
ITA (information technology amitecture) - kuyidagilar negizida elektron 
xukumat AKT infratuzilmasini shakllantirish: 
a) davlat instansiyalari urtasida elektron xujjatlar aylanmasi kulamini 
kengaytirish; 
b) elektron ma’muriyatchilik tizimi faoliyat kursatishini ta’minlash uchun 
elektron imzo va elektron muxr qo‘llashni kengaytirish; 
v) 
davlat 
organlarini 
maxsus 
axborot 
makoniga 
birlashtiradigan 
integratsiyalashgan kompyuter tarmog‘i yaratish.

---