Raqamli texnologiyalar fakulteti Amaliy matematika yo’nalishi 3-kurs talabalariga 5-semestr uchun Tizimli dasturlash

Programmalash tizimi programmaviy sistema bo’lib, bitta yoki bir nechta kirish (boshlang’ich ) tillari yordamida programmani tuzish va ijro etishni taminlaydi. Tizimlar bir yoki ko’p tilli bo’lishi mumkin. Ko’p tilli tizimlar yordamida biz programmani bo’laklarini har xil til yordamida loyihalashimiz mumkin. Bunday tizimlarda yangi tillarni qo’yish imkoniyati ham beriladi. Programma nuqtai nazardan programmalash tizimi modullar to’plamidan iborat. Har bir modul maxsus funksyalar (ishlar,vazifalar) ni bajaradi. Zamonaviy tizimlar quyidagi komponentlardan iborat: a) Kirish tili. Bu til yordamida programma tuziladi. b) Translyator. Kirish tilida yozilgan programmani mashina yoki boshqa tilga tarjima qiluvchi maxsus programmaviy modul(tizim). d) Tahrirlovchi. Programma matnini tashkil qilish va matn ustida turli amallarni bajaruvchi qismprogramma. e) Taxlovchi. Programmani tekshirish bosqichlarini shu modul yordamida bajarish mumkin.taxlashning statik (matn tahlili) va dinamik (boshlang’ich malumotlar bilan programma ishini tekshirish) turlari mavjud. f) Optilizator. (Optimallovchi). Programma tarjima qilingandan keyin hamma vaqt ixcham va qulay bo’lmaydi. Hosil hosil bo’lgan obekt modullarni optimallashtirish ( ixchamlash, to’g’irlash, unumdorligini oshirish ) shu modul yordamida bajariladi. g) Dispetcher.foydalanuvchi bilan muloqat qilish va boshqa modullarni ishini boshqarish uchun ishlatiladigan modul. Dispetcherni monitor ham deyiladi. h) Yordamchi qismsistema.(Help subsystem) Tizimni kirish tili, xatolar haqida ma’lumot va foydalanuvchilar guruhlari uchun turli yordamchi malumotlarni saqlaydi. Bulardan tashqari, har bir programmalash tizimi boshqa komponentalarni o’z ichiga olish mumkin
203	3		Integrallashgan programmalash tizimlari. Hozirgi paytda programmalash tizimlari asosan integrallashgan  (birlashgan) shaklda tashkil qilinadi. Bunday tizimlarni Turbo Tizimlar ham deyiladi. Aytib o’tish joyizki SHEHM turbo rejimi va turbo tizim tushunchalari bir –biridan katta farq qiladi.