Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari

Список литературы 
1. Селевко, Г.К. Современные образовательные технологии: учеб. пособие. 
2. Эльконин, Д.Б. Психология игры / Д.Б. Эльконин. – Москва: Педагогика, 
1996. 
3. Михайленко, Т.М. Игровые технологии как вид педагогических 
технологий / 
Т.М. Михайленко // Педагогика: традиции и инновации: Междунар. науч. 
конф. 
4. Кондаков Н.И. Логический словарь-справочник. - М.: «Наука», 1975. 
5. Смолкин A.M. Методы активного обучения. - М.: Высшая школа, 1991. 
 
O‘QUVCHILAR LOYIHA FAOLIYATINI TASHKIL QILISHDA AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARINING AHAMIYATI 
Ziyadullayeva Shohida Sadullayevna 
 TVCHDPI, 233-maktab, 
[e-mail]
 
Ta'lim oluvchilarning loyiha faoliyati - bu o‘quv-biluv, ijodiy yoki o‘yin faoliyati 
bo‘lib, uning natijasi qandaydir muammoni batafsil tavsiflangan (loyiha) ko‘rinishida 
hal qilishdir. 
Ko‘pincha loyiha deb ta'lim oluvchilarning har qanday mustaqil ishi - referat yoki 
hisobotlariga aytiladi. Avvalo loyiha nima ekanligini, uning xususiyatlari nimada, 
uning mustaqil ishlarning boshqa turlaridan qanday farqi borligini, loyihaning turli 
bosqichlarida o‘qituvchining ishtiroki darajasini, uning yoshi va boshqa individual 
xususiyatlari bilan qanday bog'liqligini aniq tavsiflash kerak.
Loyiha - bu muammoning mavjudligi, harakatlarni rejalashtirish, ma'lumot izlash, 
ish natijasi, tayyor mahsulot taqdimoti. 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
283 
I. Muammoning mavjudligi: Bunda loyiha mavzusi dars mavzusi yoki ushbu 
mavzuni turli hayotiy vaziyatlarda qo‘llash bilan bog'liq. Masalan, matematika fanidan 
masalalar (muammolar), tushunish qiyin bo‘lgan masalalarni yechishda asosan sinfdan 
tashqari ishlarda olib boriladigan yirik loyihalardan foydalaniladi. Bu loyihalar asosan 
matematika bo‘yicha bilimlarni chuqurlashtirish va kengaytirishga qaratilgan. 
II. Harakatlarni rejalashtirish. Loyihani tahlil qilish va muhokama qilish 
jarayonida ta'lim oluvchi va o‘qituvchining birgalikdagi harakatlari rejasi ishlab 
chiqiladi. Fikr va takliflar banki yaratiladi. Butun ish davomida o‘qituvchi maqsadlarni 
belgilashda yordam beradi, ishni to‘g'ri yo‘naltiradi. 
III. Ma'lumotni topish har bir loyiha uchun zaruriy shartdir. Internet resurslari bu 
borada katta yordam beradi. Topilgan ma'lumotlar qayta ishlanadi va tushuniladi. 
Birgalikda muhokama qilingandan so‘ng asosiy versiya tanlanadi. O‘qituvchi har bir 
ishda texnologik operatsiyalar ketma-ketligini sozlaydi. 
IV. Ishning natijasi - bu mahsulot. Agar bu nazariy masala bo‘lsa, uning aniq 
yechimi, amaliy bo‘lsa, foydalanishga tayyor (sinfda, maktabda, hayotda) aniq 
natijadir. Usul qo‘llaniladigan joyga qarab, turli xil mahsulotlar bo‘lishi mumkin. 
Masalan, o`quvchilarning darsdagi mustaqil faoliyati mahsuli yordamchi konspekt, 
masalalar yechish usullari bo`yicha eslatma, o`rganilayotgan mavzu bo`yicha asosiy 
vazifalar to`plami bo`lishi mumkin. Amaliy loyihani kundalik hayotda matematik 
apparatlardan foydalanish bilan bog'lash mumkin. Masalan, oy davomida oila 
tomonidan foydalaniladigan zarur mahsulotlarning minimal miqdori va ularning 
narxini hisoblash; bank ssudasini to‘lash hisobi va hokazo. Sinfdan tashqari 
mashg'ulotlarda loyihalar bo‘yicha ishlash natijalari sifatida referatlar, matematik 
modellar, multimedia mahsulotlari va boshqalarni olishimiz mumkin. 
V. Natijalarni taqdimoti - tayyor mahsulot namoyish qilish. Loyihani amalga 
oshirish yakuniy bosqichda mahsulotning taqdimotini va loyihaning o‘zini tanlov, 
ko‘rgazma, taqdimot shaklida himoya qilishni talab qiladi. Himoya jarayonida ta'lim 
oluvchilar notiqlik qobiliyatini rivojlantirgan holda, qo‘yilgan muammoning mazmuni, 
uning dolzarbligini ko‘rsatadilar va sharhlaydilar, olingan natijani tushuntiradilar. 
Ko‘pincha, ta'lim muassasalari faoliyatida loyiha faoliyati 5-sinfdan emas, balki 
7, 8 yoki 9-dan tashkil etiladi. Ya'ni, ba'zi hollarda katta yoshdagi o‘quvchilar loyihalar 
ustida ishlashning asosiy usullarini o‘zlashtirishlari kerak va ular buni yuqori (kichik 
yoshdagi o‘quvchilar bilan solishtirganda) darajada bajarishi mumkin. Shu munosabat 
bilan o‘quvchilarni loyiha faoliyatiga tayyorlashda asosiy bo‘lgan modullar ikki xil: 5-
7-sinflar va 8-9-sinflar uchun taqdim etilgan. Bu bo‘linish o‘quvchilar yoshining 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
284 
psixologik-pedagogik 
xususiyatlari 
va 
shunga 
mos 
ravishda 
asosiy 
kompetensiyalarning shakllanish darajasiga, o‘quvchilar tomonidan o‘z loyihasini 
ishlab chiqishda bajariladigan amallarning to‘liqligi va murakkabligi, mustaqilligiga 
qo‘yiladigan turli talablar bilan bog‘liq. [1, 7-bet] 
O‘quvchilarga axborotni birlamchi qayta ishlashning bir necha usullari taklif 
etiladi, bu esa ularga kelajakda axborot bilan ishlashda tanlash erkinligini ta'minlaydi 
(ya'ni, o‘quvchi "o‘z" yo‘lini tanlashi mumkin yoki "o‘z" usulini mustaqil ishlab 
chiqish uchun etarli darajada malakali bo‘ladi.). 
O‘qituvchi faoliyatining umumiy mazmuni o‘quvchilarga tegishli bo‘lgan axborot 
materiali (masalan, loyihani ishlab chiqish va amalga oshirish uchun tegishli 
ma'lumotlar) bo‘yicha ma'lumotlarni birlamchi qayta ishlash usullarini o‘zlashtirish 
imkoniyatini berishdir. Axborot materiali sifatida loyihani amalga oshirish jarayonida 
o‘quvchi uchun dolzarb bo‘lgan mavzu doirasida o‘qituvchi tomonidan taklif qilingan 
matnlar yoki qayta ishlash jarayonida o‘quvchilar allaqachon qiyinchiliklarga duch 
kelgan mavzulardan foydalanish mumkin. Ya'ni, matnlarni o‘qituvchi ham, o‘quvchilar 
ham taklif qilishlari mumkin.
7-sinfda geometriya darslarida biz o‘quvchilarni "Bizning hayotimizda 
geometriya" loyihasi ustida ishlashga taklif qilishimiz mumkin, chunki geometriyaning 
boshlang'ich tushunchalari va fan to‘g'risidagi ilk tasavvurlar aynan shu darslikdan 
boshlanadi. Ushbu darslik asosan 6 bobdan iborat bolib 7-bob takrorlash deb nomlanadi 
[2, 4-bet]. «Geometriyaning boshlang'ich tushunchalari. Planimetriya» bobi bo‘yicha 
loyiha ishini bob nomi bilan ataymiz. Bunda o‘quvchilar internet tarmog'idan mavzuga 
doir ma'lumotlarni to‘plab taqdimot qiladilar. Sinfdagi o‘quvchilar sonidan kelib 
chiqqan holda o‘quvchilar 4-5 guruhga bo‘linadi va har bir guruhga o‘qituvchi 
tomonidan ko‘rsatmalar beriladi.
Shunday qilib, maktab o‘quvchilarining loyiha faoliyatiga qo‘shilishi ularni 
fikrlash va tahlil qilishga o‘rgatadi, o‘zini-o‘zi baholash ko‘nikmasini shakllantiradi. 
"Matematika" fanidan o‘qituvchi faoliyatida loyiha usuli keng qo‘llanilish darajasiga 
ega. O‘quvchilarni axborot texnologiyalaridan foydalangan holda loyiha faoliyatiga 
jalb qilish mustaqil fiklash va ijodiy qobiliyatlarni aniqlash va rivojlantirishga imkon 
beradi.