Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari

. 
ЭТР ЯА биз юқорида таҳлил этган текстографик,
 
элементар аудиовизуал 
ва мультимедиали ресурслардан ўзининг
 
кенг имкониятлари билан фарқ қилади. 
ЭТР ЯАда бешта янги педагогик инструментлардан фойдаланиш имкониятлари 
мавжуд бўлиб, уларда интерфаол, мультимедиа, моделинг, коммуникативлик, 
самарадорлик каби инновацион ғоялар мужассамлашган.
ЭТР ЯАнинг имкониятларини таҳлил этган ҳолда, уларни алоҳида кўриб 
чиқамиз [4, 76-77 б.].

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
191 
Интерфаол (ингл. interactive – ўзаро ҳаракат) – томонларнинг ўзаро ҳаракати, 
фикр алмашиши, мулоқотга кириши маъноларини англатади. Интерфаоллик 
ЭТРларининг асосий педагогик инстументларидан бири бўлиб ҳисобланади ва у 
фаол–фаолиятли ўқитиш формаларини ривожлантириш имконини беради.
Мультимедиа (ингл. мultimedia – кўп усуллар) – объектларни, жараёнларни 
анъанавий матн кўринишада эмас, балки аудио, видео, график, анимация, овоз 
ёрдамида тақдим этишдир. Бошқача қилиб айтганда инсон кўз ва қулоқ билан 
қабул қилиш қобилиятига эга бўлган ахборотнинг ҳар қандай туридир. 
Голландиянинг “Евролингвист” институти олимларининг тадқиқотларига кўра 
аксарият кишилар эшитганининг 5% ва кўрганининг 20% эслаб қолар экан. 
Аудио–ва видеоахборотлардан бир вақтда фойдаланиш эса эслаб қолишни 40–
50% гача ошириши ўрганилган.
Моделинг – реал объектларни ёки жараёнларни имитацион моделлаштириш 
бўлиб, махсус фанларни ўзлаштиришда муҳим ўрин эгаллайди.
Коммуникативлик –бевосита мулоқот қилиш имкониятларидир. 
Коммуникативликнинг яна бир томони – фойдаланувчига ахборотни тезкор 
узатиш имкониятларини тақдим этишдир. ЭТР ЯА нуқтаи назаридан қаралганда 
– бу энг аввало, узоқ серверларда жойлашган таълим ресурсларига тезкор эга 
бўлиш, шунингдек online коммуникациянинг мавжудлигини англатади.
Самарадорлик–таълим олувчи субъектга ахборотларни автоматлаштирилган 
ҳолда қидирув тизимларидан олиш, электрон ресур билан тезкор интерфаол 
мулоқот ўрнатиш ва Интернет тармоғида самарали ишлаш имкониятларининг 
мавжудлигидир.
Адабиётлар таҳлили шуни кўрсатадики, махсус фанлардан ўқувчиларнинг 
лойиҳавий фаолиятини ташкил этишда ЭТР ЯА қуйидаги иновацион 
имкониятларга эга [4, 81-б.]: 
–ўқувчиларнинг индивидуал хусусиятларини инобатга олган ҳолда таълим 
фаолиятининг барча компоненталарини таъминлаш; 
–ўқитишнинг фаол-фаолиятли формаларини амалга ошириш;
–лойиҳа устида ишлашда мустақил ўқув иши самарадорлигини ошириш.
Биз томонимиздан олиб борилган тадқиқотлар шуни кўрсатадики, ҳозирги 
кунда республикамизнинг касб-ҳунар коллежлари ва мактабларида махсус 
фанларни ўқитишда лойиҳа методи асосида ўқувчиларнинг лойиҳавий фаолияти 
ташкил этиш қониқарли олиб борилмаяпти. Бунинг асосий сабабларидан бири, 
ўқитувчиларнинг лойиҳа методи ва унинг имкониятлари хусусида етарли 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
192 
маълумотга 
эга 
эмаслиги, 
ўқувчиларнинг 
лойиҳа 
устида 
ишлаш 
технологияларини билмаслиги бўлса, иккинчи томондан лойиҳа методини 
қўллаш учун қўйилган муаммоларни ечимини топишда зарур бўлган замонавий 
дидактик воситаларни танлаш ва улардан фойдаланиш хусусида аниқ 
тушунчаларнинг шаклланмаганлигидир.
Юқоридаги фикрлардан келиб чиққан ҳолда, биз томонимиздан касб-ҳунар 
коллеж ва мактаблари учун “Енгил саноат буюмлари конструкцияси ва 
технологияси” фанидан махсус электрон ўқув-услубий мажмуа ишлаб чиқилди 
ва унда ўқитувчилар учун лойиҳавиий фаолият формасида ўқув жараёнинини 
ташкил этиш бўйича методик тавсиялар белгилаб берилди. Методик тавсиялар 
икки қисмдан иборат бўлиб, унинг биринчи қисми фан бўйича амалий 
лойиҳаларни ишлаб чиқишга бағишланган, иккинчи қисми эса ўқувчиларнинг 
лойиҳа устида ишлаш жараёнида уларнинг тадқиқотли фаолиятини ташкил этиш 
методикасига бағишланган.
Умуман олганда методик тавсиялардан қуйидаги саволларга жавоб топиш 
мумкин: амалий ёки тадқиқотли лойиҳалар мавзуларини қандай танлаш керак;
муаммоларни қандай қўйиш керак ва уларнинг сифатини қандай баҳолаш керак; 
амалий муаммолар ечимини қандай ишлаб чиқиш ва уларни ечишда ЭТР ЯАдан 
қандай фойдаланиш керак; тадқиқотли лойиҳалар гипотезасини қандай қилиб 
ишлаб чиқиш ва текшириш керак; лойиҳа мақсадларини ва уни амалга ошириш 
механизмларини режалаштиришни қандай лойиҳалаш керак; лойиҳа устида 
ишлашда жамоавий ишни қандай ташкил этиш керак; лойиҳани қандай
расмийлаштириш ва презентацияни қандай тайёрлаш керак; ишлаб чиқилган 
лойиҳа сифатини қандай баҳолаш керак.
Махсус фанлардан ўқувчиларнинг тадқиқотли ва амалий лойиҳавий 
фаолиятини ташкилий формаси кичик гуруҳларда (5-7 киши) ҳамкорликда 
ишлашни назарда тутади.