Raqamli iqtisodiyotning tarkibiy tuzilishi

Download 155,61 Kb.

bet	3/6
Sana	14.06.2022
Hajmi	155,61 Kb.
	#671398

1 2 3 4 5 6

Bog'liq
Raqamli iqtisodiyot

partnershipmarketing) kontseptsiyaningtashkiletuvchilarini 7P gachako‘paytiradivabundako‘shimchatashkiletuvchilarsifatidaishtirokchilar (personal vamijozlar) – participants, fizikatributlar - physicalevidencehamdajarayonlar – processlarniko‘rsatishmumkin. Elektron marketinguchunfizikatributlaryetkazibberishni, infratuzilmani, mahsulotnio‘rab-chirmashnio‘zichigaolsa, jarayonsifatidaelektronxizmatko‘rsatishto‘liqtsikliningbarchabiznes-jarayonlarikiradi. Marketingnitashkilotniboshqarishningbirqismisifatidako‘rishmumkin.
Elektron marketingningbyudjetiniquyidagiharajatlarbo‘yichabo‘libchiqishmumkin:

Lidogeneratsia, ya’ni, potentsialmijozlarnielektronportalgajalbqilish, sotuvlarnistimulyatsiyaqilish, talabnihosilqilishbilanbog‘liqharajatlar;
Bozorgakiribborishvabozordao‘zjoyinitopishgaketadigansarf-harajatlar;
Kompaniyaimidjiniamalgaoshiradiganreklamavabrending, ya’ni, nafaqatkompaniyaningvizualobrazi, balkiuningbozordagio‘znitutishholatini, xodimlarningkompaniyaichdagivatashqarisdidagifaoliyatinitashkilqilishharajatlari;
Mijozlarbilano‘zaroaloqalarniboshqarishbilanbog‘liqbo‘lganharajatlar;
Iste’molchilarvaraqobatchilarma’lumotbazalarinitashkilqilishbo‘yichasarf-harajatlar;

Ushbubobbo‘yichahulosavatakliflarsifatidaquyidagilarniko‘rsatibo‘tishimizmumkin:

Elektron tijoratningturlitarmoqlardagirivojlanishihizmatlarningyangiturlaripaydobo‘lishigaolibkelmoqda;
Yangibiznesmodellarningpaydobo‘lishigaiste’molchilarniinnovatsiontalablari, biznesningdiversifikatsiyasivajahondagirivojlanishtrendlarisababbo‘lmaqda;
Elektron tijoratningbarchasohalardatashkiletilayotganyangiturlarivako‘rinishlariraqamliiqtisodiyotgamosbo‘lganimkoniyatlarvatavakkalchiliklargaegavabunihamtadbirkorhisobgaolishizarur;
Bulutlitexnologiyalar, bigdata, elektronto‘lovtizimlari, mobil texnologiyavailovalar, sun’iyintellektkabilariqtisodiyotningbarchatarmoqlaridaelektrontijoratningrivojlanishigaturtkibo‘layapti;
Iste’molchilarninielektrontijorattizimlariusabilitisigabo‘lgantalablariinterfeyslarvayangiservislaryaratishgaolibkelayapti;
Iqtisodiyotningturlisohalaridaelektrontijoratnimuvaffaqiyatliravishdatashkilqilishva uni samaradorboshqarishuchunrespublikavajahonmiqyosidagitrendlarnihamdaiste’molchilarningxoxish-istaklariniyaxshibilishvatushunishkerakbo‘ladi;

68. Raqamli demokratiya.
Elektron demokratiya – bu ishlab chiqarish texnologiyasida ro‘y beradigan revolyusion o‘zgarishlar ijtimoiy qarorlar qabul qilish texnologiyalаrida revolyusion o‘zgarishlarni, ya’ni siyosiy tizimda tubdan o‘zgarishlarni talab etishini ta’kidlovchi konsepsiyadir. Bu konsepsiya asosida to‘g‘ridan-to‘g‘ri demokratiya yotadi, ya’ni jamiyat qarorlarini qabul qilish tamoyillari tanlangan vakil tomonidan emas, balki bilvosita oddiy fuqaroning elektron saylash jarayonida ishtirok etishi orqali amalga oshiriladi.
69. Virtual reallik texnologiyalari
Virtual realliktexnologiyasi (virtual reality – VR) – Real dunyoni virtual ko‘rinishga, masalan, komp’yuterligrafikaolamigao‘tkazadi.
Biznesda virtual realliktexnologiyalari u qadarfaolqo‘llanilmaydi, u yerdahozir3D-modellashtirish texnologiyalariga talab kuchliroqdir. Real dunyoningraqamli3D-modellarini tuzishgamisollarservissohasikorxonalari, qurilishkompaniyalari, murakkabtexnologikmahsulotlarishlabchiqaruvchilar, neftqazibchiqarishvaboshqatarmoqlar hisoblanadi.3D-modellashtirish doirasidanafaqatob’ektlarmodellarinituzishhaqida, balkiularnima’lumotlarbilanto‘ldirishhaqida ham gapirishmumkinbo‘lib, buo‘znavbatida,boshqaruvqarorlariqabulqilishjarayoninioptimallashtirishgavaoqibatdamahsulotlarniloyihalashtirishvositalariniularniishlabchiqarishvositalaribilanbog‘lashgaimkonberadi. Shu bilanbirpaytda, virtual realliktexnologiyalariniommaviyjoriyqilishyo‘lidainsonning virtual reallikdagiyanadahaqqoniyroqishtirokinita’minlaydiganuskunalarningyangiavlodlarida virtual dunyoniaksettirishningrealliginiyanadaoshirishnita’minlashkerakbo‘ladi.

Blokcheyn texnologiyalari

Blokcheyn (bloklar zanjiri) – taqsimlangan ma’lumotlar to‘plami bo‘lib, unda ma’lumotlar saqlash qurilmalari umumiy serverga ulanmagan bo‘ladi. Bu ma’lumotlar to‘plami bloklar deb ataladigan va tartibga solingan qaydlar doimiy o‘sib boradigan ro‘yxatda saqlanadi. Har bir blok vaqt belgisiga va bundan oldingi blokka havolaga ega bo‘ladi. Shifrlashni qo‘llash shuni kafolatlaydiki, foydalanuvchilarning ularsiz faylga yozuv kiritish imkoni bo‘lmydi, yopiq kalitlarmavjudligi esa bloklar zanjirlarining ma’lum bir qisminigina o‘zgartirishi mumkin. Bundan tashqari, shifrlash barcha foydalanuvchilarda bloklar taqsimlangan zanjirlari nusxalarini sinxronlashtirishni ta’minlaydi..Har bir kishi internetda axborot joylashtirishi, so‘ngra boshqa odamlar unga dunyoning istalgan nuqtasidan turib ulanish imkoniga ega bo‘lishi mumkin. Bloklar zanjirlari blokcheyn fayli yoki qandaydir qadriyatlar ochiq bo‘ladigan dunyoning istalgan nuqtasiga ma’lumotlar jo‘natishga imkon beradi. Biroq sizda faqat siz «egalik» qiladigan bloklarga kirish imkonini berish uchun kriptografik algoritm bo‘yicha yaratilgan yopiq kalit bo‘lishi lozim. Yopiq kalitni kimgadir berar ekansiz, mohiyatan bu shaxsga bloklar zanjirining mos keluvchi bo‘limida saqlanadigan pul mablag‘larini bergan bo‘lasiz.Bitkoinlar holatida, kalitlar to‘g‘ridan-to‘g‘ri moliyaviy qiymatni ifodalaydigan valyutadagi ayrim summalar saqlanadigan manzillarga ulanish uchun foydalaniladi. Xuddi shu bilan mablag‘larni o‘tkazishni qayd qilish funksiyasi amalga oshiriladi.Bundan tashqari, yana bir muhim funksiya –ishonchli munosabatlar o‘rnatish va shaxsning haqiqiyligini tasdiqlash amalga oshiriladi, chunki mos keluvich kalitlarsiz bloklar zanjirini hech kim o‘zgartira olmaydi. Tegishli kalitlar bilan tasdiqlanmagan o‘zgarishlar esa rad qilinadi. Albatta, kalitlar (jismoniy valyuta kabi) nazariy jihatdan o‘g‘irlanishi mumkin, lekin kompyuter kodining bir nechta satrini himoya qilish odatda katta harajatlar talab qilmaydi.Kalit so’z: Blokcheyn, tuzilishi

Raqamli xavfsizlik masalalari va uni ta’minlash yo‘llari.
1. Kalit so’z: kiberxavfsizlik, kiberjinoyatlar

Kompyuter tizimlari va tarmoqlarida axborotni himoyalash va axborot xavfsizligiga tegishli bo’lgan ayrim tushunchalar bilan tanishib chiqaylik.
Kiberxavfsizlik hozirda yangi kirib kelgan tushunchalardan biri bo’lib, unga berilgan turlicha ta’riflar mavjud. Xususan, CSEC2017 Joint Task Force manbasida kiberxavfsizlikka quyidagicha ta’rif berilgan [1]: kiberxavfsizlik – hisoblashlarga asoslangan bilim sohasi bo’lib, buzg’unchilar mavjud bo’lgan sharoitda amallarni to’g’ri bajarilishini kafolatlash uchun o’zida texnologiya, inson, axborot va jarayonlarni mujassamlashtiradi. U xavfsiz kompyuter tizimlarini yaratish, amalga oshirish, tahlillash va testlashni o’z ichiga oladi. Kiberxavfsizlik ta’limning mujassamlashgan bilim sohasi bo’lib, qonuniy jihatlarni, siyosatni, inson omilini, etika va risklarni boshqarishni o’z ichiga oladi.
Tarmoqlar sohasida faoliyat yuritayotgan Cisco tashkiloti esa kiberxavfsizlikka quyidagicha ta’rif bergan [2]: Kiberxavfsizlik – tizim, tarmoq va dasturlarni raqamli hujumlardan himoyalash amaliyoti. Ushbu kiberxujumlar odatda maxfiy axborotni boshqarish, almashtirish yoki yo’q qilishni; foydalanuvchilardan pul undirishni; normal ish faoliyatini buzishni maqsad qiladi. Hozirgi kunda samarali kiberxavfsizlik choralarini amalga oshirish insonlarga qaraganda qurilmalar soni va turlarining kattaligi va buzg’unchilar salohiyatini ortishi natijasida amaliy tomondan murakkablashib bormoqda.
Kiberxavfsizlik bilim sohasining zaruriyati birinchi meynfreym kompyuterlar ishlab chiqarilgandan boshlab paydo bo’la boshlagan. Bunda mazkur qurilmalarni va ularning vazifalari himoyasi uchun ko’p qatlamli xavfsizlik choralari amalga oshirilgan. Milliy xavfsizlikni ta’minlash zaruriyatini oshib borishi kompleks va texnologik murakkab ishonchli xavfsizlik choralarini paydo bo’lishiga olib keldi.
Hozirgi kunda axborot texnologiyalari sohasida faoliyat yuritayotgan har bir mutaxassisdan kiberxavfsizlikning fundamental bilimlariga ega bo’lishi talab etiladi. Kiberxavfsizlik yoki axborot xavfsizligida risklar salbiy ko’rinishda qaraladi.
Hujumchi kabi fikrlash - bo’lishi mumkin bo’lgan xavfni oldini olish uchun qonuniy foydalanuvchini hujumchi kabi fikrlash jarayoni. Kiberxavfsizlik” va “axborot xavfsizligi” atamalaridan, tez-tez o’rnilari almashingan holatda, foydalaniladi. Ba’zilar kiberxavfsizlikni axborot xavfsizligi, axborot texnologiyalari xavfsizligi va (axborot) risklarni boshqarish tushunchalariga sinonim sifatida foydalanadilar. Ayrimlar esa, xususan, hukumat sohasidagilar kiberxavfsizlikka kompyuter jinoyatchiligi va muhim infratuzilmalar himoyasini o’z ichiga olgan milliy xavfsizlik bilan bog’liq bo’lgan texnik tushuncha sifatida qaraydilar. Turli soha xodimlari tomonidan o’z maqsadlariga moslashtirish holatlari mavjud bo’lsada, axborot xavfsizligi va kiberxavfsizlik tushunchalari orasida ba’zi muhim farqlar mavjud.

Korxona va tashkilotlarda elektron xizmatlar ko‘rsatishning afzalligi va kamchiliklari.
1. Kalit so’z: elektron hukumat, EH vazifalari

Bugungi kunda "elektron hukumat"tushunchasiga turli ta'rif va tavsiflar berilgan. Ba'zi manbalarda, elektron hukumatgadavlat xizmatlarini taqdim etish jarayonini avtomatlashtirish deb qaralsa,boshqalarida elektron hukumat, bu - fuqaro, biznes vakillari, davlatorganlari va tashkilotlarga davlat xizmatlarini taqdim etishdaaxborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish, deb ta'rif berilgan.
Umuman olganda, elektron hukumat, bu - raqamlitexnologiyalar, Internet va zamonaviy ommaviy axborot vositalari asosidadavlat xizmatlarini taqdim qilish jarayonini, fuqarolarni va boshqaruvniichki va tashqi o'zaro munosabatlarda o'zgartirishlar vositasida ishtirokinidoimiy optimallashtirishdir. Elektronhukumat aholiga, tadbirkorlarga va davlatorganlariga ko'rsatilayotgan davlat xizmatlarini taqdim qilishniosonlashtiradi, fuqarolarning o'z-o'zini boshqarishlari uchun qo'shimchaimkoniyatlar yaratadi, ularning texnologik yangiliklardan xabardorliginioshiradi va davlat boshqaruvidagi ishtirokini osonlashtiradi.
Elektron hukumat quyidagi asosiy modullardan(tizimlardan) iborat:
· G2C(Government to Citizens) — Hukumat-fuqarolarga
· G2B(Government to Business) — Hukumat -biznesga
· G2G(Government to Government) — Hukumat –hukumatga
"Elektron hukumat"ning yakuniy maqsadiinteraktiv xizmatlarini taqdim etishning imkoniyatlarini yanada yaxshilashga qodirbo'lgan mukammal elektron davlat boshqaruv apparatini yaratishdan iborat.
"Elektron hukumat" joriy etilgach, davlatorganlari faoliyatining shaffofligi va ochiqligi ancha ortadi, davlat organlarixizimatlaridan foydalanish kengayadi va osonlashadi, ularni alohida fuqarolargataqdim etish imkoniyati vujudga keladi, fuqarolarni siyosiy jarayonlarga vadavlat boshqaruviga jalb etish imkoniyati yuzaga keladi, axborotlardanfoydalanish va ularni almashish tezlashadi, davlat xizmatlarini aholi va biznesvakillariga taqdim etish optimallashadi, fuqarolarni o'z-o'ziga xizmat qilishimkoniyati paydo bo'ladi, shu bilan birga, barcha foydalanuvchilarga davlatxizmatlarini taqdim etish bilan bog'liq boshqa afzalliklar va qulayliklartaqdim etiladi.

Katta ma’lumotlar (Big data) va analitika, ma’lumotlar bazasini tashkil qilish mexanizmi.
1. Kalit so’z: Big data texnologiyalari, data sceinci

Big data(katta ma'lumotlar) - juda katta hajmdagi bir jinsli bo'lmagan va tez tushadigan raqamli ma'lumotlar bo'lib, ularni odatiy usullar bilan qayta ishlab bo'lmaydi. Ba'zi hollarda, katta ma'lumotlar tushunchasi bilan birga shu ma'lumotlarni qayta ishlash ham tushuniladi. Asosan, analiz obyekti katta ma'lumotlar deb ataladi. Big data atamasi 2008-yilda dunyoga kelgan. Nature jurnali muharriri Klifford Linch dunyo ma'lumotlar hajmining juda tez sur'atda o'sishiga bag'ishlangan maxsus sonida big data atamasini qo'llagan. Biroq, katta ma'lumotlar avval ham bo'lgan. Mutaxassislarning fikricha, kuniga 100 gb dan ko'p ma'lumot tushadigan oqimlarga big data deb aytilar ekan. Katta ma'lumotlarni analiz qilish, inson his etish imkoniyatidan tashqarida bo'lgan qonuniylatlarni aniqlashda yordam beradi. Bu esa kundalik hayotimizdagi barcha sohalar, hukumatni boshqarish, tibbiyot, telekommunikatsiya, moliya, transport, ishlab chiqarish va boshqa sohalarni yanada yaxshilash, ularning imkoniyatlarini oshirish, muommolarga muqobil yechimlar izlab topish imkonini yaratadi.Data science(ma'lumotlar haqidagi fan) - analiz muommolarini , ma'lumotlarni qayta ishlash va ularni raqamli ko'rinishda taqdim etishni o'rganadigan fan.
Bu atama dunyoga kelgan vaqt 1974-yil hisoblanadi. O'sha yili Daniyalik informatik, Peter Naur "A Basic Principle of Data Science" nomli kitobini chop ettirgan.
2010-yillar boshida katta ma'lumotlarni tarqalishi natijasida bu yo'nalish juda foydali va kelajagi bor biznesga aylandi. Va o'shandi katta ma'lumotlar bilan ishlaydigan mutaxassislarga talab juda oshib ketdi.
Data science tushunchasiga ma'lumotlar omborini loyihalash va raqamlangan ma'lumotlarni qayta ishlashning barcha metodlari kiradi. Ko'plab mutaxassislar fikricha, aynan data science big dataning biznes nuqtai nazaridan hozirgi zamonoviy o'rindoshi hisoblanadi.

Raqamli iqtisodiyotda mobil texnologiyalar.
1. Kalit so’z: mobil texnologiyalar rivojlanishi

Mobil texnologiyalar uchun ishlatiladigan texnologiya uyali aloqa. So'nggi bir necha yil ichida mobil texnologiyalar tez rivojlandi. Ushbu ming yillik boshidan beri standart mobil qurilma oddiy ikki tomonlama bo'lishdan uzoqlashdi peyjer bo'lish a Mobil telefon, GPS navigatsiya qurilmasi, ko'milgan veb-brauzer va tezkor xabar almashish mijoz va a qo'lda ishlaydigan konsol. Ko'pgina mutaxassislarning fikriga ko'ra, kompyuter texnologiyalarining kelajagi yotadi mobil hisoblash bilan simsiz tarmoq. Tablet kompyuterlari yordamida mobil hisoblash tobora ommalashib bormoqda. Tabletkalar mavjud 3G va 4G tarmoqlar. Mobil texnologiyalar turli jihatlarda har xil ma'nolarga ega, asosan axborot texnologiyalaridagi mobil texnologiyalar va basketbol texnologiyalaridagi mobil texnologiyalar, asosan simsiz qurilmalarning simsiz texnologiyasiga (shu jumladan, noutbuklar, planshetlar, mobil telefonlar va hk) uskunalar axborot texnologiyalari integratsiyasi.Axborot texnologiyalari va kommunikatsiya texnologiyalarining birlashishi ijtimoiy hayotimizga katta o'zgarishlar kiritmoqda. Mobil texnologiyalar va Internet axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirishning asosiy harakatlantiruvchi kuchiga aylandi. Yuqori qamrovli mobil aloqa tarmoqlari, yuqori tezlikdagi simsiz tarmoqlar va har xil turdagi mobil axborot terminallari yordamida mobil texnologiyalardan foydalanish mobil aloqalar uchun keng maydon ochdi. Va yashash va ishlashning mashhur va mashhur uslubiga aylandi. Mobil aloqaning jozibadorligi va yangi texnologiyalarning jadal rivojlanishi tufayli mobil axborot terminallari va simsiz tarmoqlar kelajakda kompyuterlar va tarmoqlarning ko'lami va ta'siridan kam bo'lmaydi.

Kiberxavfsizlikka taҳdid va muammolar.
1. Kalit so’z: kiberxavfsizlik, kiberjinoyatlar

Javob:«Kiberjinoyatchilik» tushunchasi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari vositalaridan foydalangan holda, virtual tarmoqda dahshat solish, virus va boshqa zararli dasturlar, qonunga zid axborotlar tayyorlash va tarqatish, elektron xatlarni ommaviy tarqatish (spam), xakerlik hujumi, veb-saytlarga noqonuniy kirish, firibgarlik, ma'lumotlar butunligi va mualliflik huquqini buzish, kredit kartochkalari raqami hamda bank rekvizitlarini o'g'irlash (fishing va farming) va boshqa turli huquqbuzarliklar bilan izohlanadi.
Shu o'rinda kiberterrorizm va uning jamiyat hayotiga solayotgan xavfining ko'lami ham oshib borayotganini ta'kidlash joiz. Kiberterroristik harakat (kiberhujum) - komp`yuterlar va axborot kommunikatsiya vositalari yordamida amalga oshirilgan, odamlarning hayoti va sog'lig'iga bevosita xavf tug'diradigan yoki potentsial xavf tug'dirishi mumkin bo'lgan, moddiy ob'ektlarga katta zarar etkazishi yoki shunga olib kelishi mumkin bo'lgan, ijtimoiy xavfli oqibatlarning boshlanishi yoki maqsadi bo'lgan siyosiy sababdir. Zamonaviy terrorchilar uchun kibermakondan foydalanishning jozibadorligi kiberhujumni amalga oshirish katta moliyaviy xarajatlarni talab qilmasligi bilan bog'liq.
ekspertlarning xulosasiga ko'ra, bu rivojlanayotgan davlatlarning taraqqiyotiga ko'maklashish, umuminsoniy demokratik tamoyillarni qaror toptirish niqobi ostida fuqarolar ongiga ta'sir o'tkazish, ularni turli yo'llar bilan o'z maqsadlari sari bo'ysundirish orqali amalga oshirilmoqda.
Afsuski, bu jarayonda kiberhujumlarni uyushtirish, bu yo'lda internet global tarmog'ining mislsiz imkoniyatlaridan «samarali» foydalanishga urinishlar tobora avj olmoqda.
Internetda mavjud ijtimoiy tarmoqlar, ularning ishlab chiqaruvchilari va homiylarining suveren davlat ichki ishlariga «aralashishlari» qanday rol` o'ynashi oxirigacha o'rganilmaganligi bois ba'zan bunday «aralashuv» mazkur davlatga qarshi ekanligi hali hanuz e'tirof etilgani yo'q.

Bulutli hisoblash va ma’lumotlarni saqlash.

Bulutli hisoblash mexizmat ko'rsatuvchi tarmoq elementlari guruhiga foydalanuvchilar alohida murojaat qilishi yoki boshqarilishi shart emas; aksincha, butun provayder tomonidan boshqariladigan apparat va dasturiy ta'minot to'plamini amorf bulut deb hisoblash mumkin.
Bulutli hisoblash ning talab bo'yicha mavjudligi kompyuter tizim resurslari, ayniqsa, ma'lumotlarni saqlash (bulutli saqlash) va hisoblash kuchi, foydalanuvchi tomonidan to'g'ridan-to'g'ri faol boshqaruvisiz. Ushbu atama odatda tavsiflash uchun ishlatiladi ma'lumotlar markazlari orqali ko'plab foydalanuvchilar uchun mavjud Internet.[1] Bugungi kunda katta bulutlar ko'pincha markazdan bir nechta joylarda taqsimlanadigan funktsiyalarga ega serverlar. Agar foydalanuvchiga ulanish nisbatan yaqin bo'lsa, uni an deb belgilash mumkin chekka server.
Bulutlar bitta bilan cheklanishi mumkin tashkilot (korporativ bulutlar[2][3]) yoki ko'plab tashkilotlar uchun mavjud bo'lishi mumkin (ommaviy bulut).
Bulutli hisoblash muvofiqlikka erishish uchun resurslarni birgalikda ishlatishga va o'lchov iqtisodiyoti.
Ommaviy va gibrid bulutlarning himoyachilari ta'kidlashlaricha, bulutli hisoblash kompaniyalarga oldingi holatdan qochish yoki minimallashtirishga imkon beradi IT infratuzilmasi xarajatlar. Himoyachilar, shuningdek, bulutli hisoblash imkon beradi deb da'vo qiladilar korxonalar o'zlarining dasturlarini tezroq ishga tushirish, boshqarishni yaxshilash va kamroq texnik xizmat ko'rsatish bilan, va bu IT-guruhlarga o'zgaruvchan va kutilmagan talabni qondirish uchun resurslarni tezroq sozlash imkonini beradi,[3][4][5] ta'minlash portlashni hisoblash qobiliyat: talabning eng yuqori darajasining ma'lum davrlarida yuqori hisoblash quvvati.[6]
Bulutli provayderlar odatda "ish haqi bilan to'lash" modelidan foydalanadilar, bu esa kutilmagan holatlarga olib kelishi mumkin operatsion xarajatlar agar ma'murlar bulutli narxlash modellari bilan tanishilmagan.[7]
Yuqori quvvatli tarmoqlar, arzon narxlardagi kompyuterlar va saqlash qurilmalari mavjudligi hamda keng qo'llanilishi apparat virtualizatsiyasi, xizmatga yo'naltirilgan arxitektura va avtonom va yordamchi dasturlarni hisoblash bulutli hisoblashning o'sishiga olib keldi.[8][9][10] 2019 yilga kelib, Linux ichida eng ko'p ishlatiladigan operatsion tizim bo'lgan Microsoftqurbonliklar va shu tariqa dominant sifatida tavsiflanadi.[11] Bulutli xizmat ko'rsatuvchi provayder (CSP) tarmoq ichidagi xavfsizlik devorlari, kirishni identifikatsiya qilish yoki / va qarama-qarshi harakatlar ramkalari va axborot oqimi to'g'risida ma'lumotlarni namoyish qiladi, saqlaydi va to'playdi
Kalit so’z: Bulutli hisoblash mohiyati, bulutni tashkil qilish usullari, bulutli xizmatlar

Iqtisodiyot va moliya soҳasida qaror qabul qilishda katta ma’lumotlarning roli.
1. Kalit so’z: Big data texnologiyalari

Big Data - bu katta hajmdagi ma'lumotlarni boshqarish bilan bog'liq bo'lgan texnologik tushuncha, tuzilgan va tuzilmagan, ular bilan hozirgi paytda yirik biznes, texnologik, ilmiy va hattoki davlat sektorlari shug'ullanadi. Garchi bu haqda gapirganda Katta ma'lumotlar, bu aslida ma'lumotlarning miqdori emas, balki tashkilotlarning ma'lumotlar bilan nima qilishlari muhim ahamiyatga ega. Big Data, unga bog'liq texnologiya, ularni yaxshiroq qaror qabul qilish, harakatlar va strategiyalarga olib keladigan g'oyalarni olish uchun tahlil qilishi mumkin. Va bu jihatdan, Bepul dastur (SL) va Open Source (CA) ushbu texnologiyaga katta hissa qo'shdi, chunki ko'plab ishlab chiqilgan dasturlar ushbu ishlab chiqish formatida amalga oshirildi.Indeks
1 Katta ma'lumotlar va bepul dasturiy ta'minot2 Katta ma'lumotlar nima?
2.1 Kontseptsiya2.2 Maqsad2.3 Ma'lumotlar 2.4 Ahamiyati 2.5 Afzalliklar
2.6 Foyda3 Katta ma'lumotlar uchun SL / CA dasturlar 3.1 Bog'liq3.2 Mustaqillar

Raqamli iqtisodiyot va iqtisodiy o‘sish o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni baҳolash.

Рақамли иқтисодиёт – бу иқтисодий, ижтимоий ва маданий алоқаларни рақамли технологияларни қўллаш асосида амалга ошириш тизимидир. Баъзида у интернет иқтисодиёти, янги иқтисодиёт ёки веб-иқтисодиёт деган терминлар билан ҳам ифодаланади 1995 йилда америкалик дастурчи Николас Негропонте “рақамли иқтисодиёт” терминини амалиётга киритди. Ҳозирда бу истилоҳни бутун дунёдаги сиёсатчилар, иқтисодчилар, журналистлар, тадбиркорлар – деярли барча қўлламоқда. 2016 йилда Бутунжаҳон банки дунёдаги рақамли иқтисодиётнинг аҳволи ҳақида илк марта маъруза эълон қилди (“Рақамли дивидендлар”). Иқтисодий ўсиш тўлиқ бандлилик шароитига мос келувчи потенциал ишлаб чиқа-риш даражасини узоқ муддатли кўпайиши тенденциясини англатади. Иқтисодий ўсиш жами таклифнинг ўсишини ёки бошқача айтганимизда, ҳақиқий ва потенциал ЯИМ ҳажмининг ошишини билдиради Рақамли иқтисодиёт – бу нолдан бошлаб яратилиши лозим бўлган қандайдир бошқача иқтисодиёт эмас. Бу янги технологиялар, платформалар ва бизнес моделлари яратиш ва уларни кундалик ҳаётга жорий этиш орқали мавжуд иқтисодиётни янгича тизимга кўчириш деганидир.

Davlatning moliyaviy tizimida kriptovalyutadan foydalanish istiqbollari va xavflari.

Javob:O‘zbekiston birinchilardan bo‘lib Markaziy Osiyo mamlakatlari orasida Blokcheyn texnologiyasini qonuniylashtirmoqda. Endilikda siz o‘zingizga qiziq bo‘lgan sohada ishlab pul topishingiz, hamfikrlar yig‘ishingiz uchun ham imkoniyatga ega bo‘lasiz, deb yozadi O‘zA.
Blokcheyn orqali onlayn ishlash imkoniyati juda ko‘p sohalarga qo‘l kelmoqda. Shu bois kelajakda ko‘p sohalar onlayn holatda blokcheyn tarmog‘idan foydalanishi mumkin.
Endilikda siz o‘zingizga qiziq bo‘lgan sohada ishlab pul topishingiz, hamfikrlar yig‘ishingiz uchun ham imkoniyatga ega bo‘lasiz. Avvaliga Facebook, Instagram, YouTube, Twitter va boshqa ijtimoiy tarmoqlarda shunchaki qiziqish, vaqt o‘tkazish va ko‘ngilxushlik uchun ma’lumotlar joylagan bo‘lsangiz, endilikda bunday joylashtirishlar uchun Blokcheyn tarmog‘idan rag‘batlantiruvchi pul mukofotlarini olishingiz mumkin. Bularga misol sifatida steemit, golos.io, d.tube blokcheyn tarmoqlarini aytsak bo‘ladi.
Bundan tashqari, Blokcheyn tarmoqlarini qo‘llab-quvvatlab turish maqsadida o‘zingizga server o‘rnatib, xohlagan tarmog‘ingizga qo‘shilishingiz, pul mukofotlari olsangiz bo‘ladi. Blokcheyn tarmog‘ini o‘zingizning texnik imkoniyatlaringiz bilan qo‘llab-quvvatlashingiz “Mayning” deb ataladi, ya’ni tarmoqdagi kelishilgan bir algoritm bilan tekshirib, xavfsizligini ta’minlab turish “Mayning” qilish deyiladi. Bu kabi “Blokcheyn”, “Mayning”, “Ayrdrop”, “Baunti” va shu kabi yangi so‘zlar, tushunchalar endilikda hayotimizga juda tezlik bilan kirib keladi.
Blokcheyn sohasini hozirdanoq maktab fanlariga kiritib borish lozim, universitetlarda o‘qitib, hayotga tatbiq qilishimiz kerak. Xalqimizda Blokcheyn tarmog‘ida ishlash, daromad qilish, pul jalb qilish, kriptovalyutalar bilan ishlash imkoniyatlari haqida targ‘ibot va tushuntirish ishlarini olib borishimiz kerak. Ayniqsa, kriptovalyuta birjalari bilan ishlash madaniyati shakllantirilishi lozim. Valyuta qora bozorini endigina yo‘qotib, uning noqonuniy aylanmalari bilan kurashayotgan bir vaziyatda, yangi kriptovalyutalar bozorining shakllanishi iqtisodiyotimizga sezilarli ta’sir etmay qolmaydi.
Kriptovalyuta birjalarini taqiqlash, to‘siq qo‘yish yoki sun’iy yo‘llar bilan chegaralash Blokcheyin sohasining rivojiga ta’sir qiladi. Bunday kamchiliklarning oldini olish uchun Davlat o‘zining kriptovalyuta fondini shakllantirib, xalq bilan birgalikda investitsiya qilish va uni boshqarishni yo‘lga qo‘yishi lozim. O‘zbekiston fuqarolari va yoshlari ham kriptovalyutalarga investitsiya qilish va ularni boshqarish bilimini, madaniyatini oshirib, global Blokcheyin olamida o‘z o‘rnini egallashiga imkon mavjud.

Sun’iy intellektni rivojlantirish strategiyasi
1. Kalit so’z: AI turlari

Aqlliroq mahsulot va xizmatlarni ishlab chiqish
Biznes jarayonlari va funktsiyalarini (masalan, hisoblar, savdo va HR) yanada aqlli qilish
Odamlarni qo'shimcha qiymat qo'shadigan harakatlarga ozod qilish uchun takrorlanadigan yoki oddiy vazifalarni avtomatlashtirish
Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish
Google korporatsiyasi sun'iy intellekt sohasidagi loyiha murakkab neyron tarmoqlarni yaratishni rejalashtirmoqda.
Loyiha Pathways deb nomlandi.

Blokcheynni qo‘llashning afzalliklari va muammolari.

Javob: 1. O’zgarmaslilik – barcha ishtirokchilarning 100% roziligisiz undagi ma’lumotlarni o’zgartirish mumkin emas.
2. Ishonch – infratuzilma provayderiga ishonch bo’lishi zarur emas
3. Auditning osonligi – istalgan ishtirokchi auditni amalga oshirishi mumkin
4. Foyda – katta miqdordagi sarf-harajatlar kerak emasligi va ularning juda kam niqdordaliligi
Blockchain - pulli va intellektual mulkni o'z ichiga olgan raqamli tovarlar tezkor, ishonchli va shaffof ravishda uzatishga imkon beruvchi texnologiya. Kriptokoin konida va investitsiyalarda bu muhim masaladir. Blockchain (inglizcha blokcheyndan) — bu texnologiya, bu ma'lumotlarni kriptografik shifrlar yordamida himoyalash bilan ketma-ket bloklar zanjiriga yig'ishni o'z ichiga oladi. Shu bilan birga, ma'lumotlar zanjirlari alohida serverda saqlanmaydi, lekin tarmoqqa ulangan barcha qurilmalarda bir vaqtning o'zida mavjud. Blockchain texnologiyasidan foydalanish mumkin:
moliyaviy operatsiyalarni pul bilan amalga oshirishda;shartnomalar va bitimlar tuzishda;turli xil tijorat operatsiyalari jarayonida;tovar va xizmatlarni sotib olishda;maxfiy ma'lumot almashish paytida;sug'urta polisini ro'yxatdan o'tkazish uchun;mulk huquqlarini himoya qilish, shuningdek ularni yangi egasiga o'tkazish;shaxsiy ma'lumotlarni boshqarish;intellektual mulk xavfsizligini ta'minlash;hujjatlar arxivlarini yaratishda yordam berIsh

Elektron ҳukumat modellari

Xalqaro tajriba va «Elektron hukumat» tizimini amalga oshirishni uchta asosiy modeli mavjud:
Ingliz-Amerika modeli
Yevropa modeli.
Osiyo modeli.
Elektron hukumat» tizimi haqidagi g‘oyalar birinchi marta AQShda keyin Kanada va so‘ng Angliyada paydo bo‘ldi. Ushbu mamlakatlarning egallagan tajribalari «Elektron hukumat» tizimining Ingliz-Amerika modeli sifatida tanildi. 2009-yilning oxiriga kelib Amerikaning "Pew" tadqiqot markazi kurslarida yangi "Internet va Amerika hayoti" loyihasi yaratildi.

Global bulutli hisoblash bozori

Bulut resurslarini tashkilot xodimlarining ishlarini tashkil qilinishiga o‘xshash ko‘rinishda tinglovchilarning o‘qish jarayonini ratsional tashkil qilish imkoniga ega bo‘lish maqsadida ta’limda samarali foydalanish mumkin. Ta’limda bulut texnologiyasidan foydalanishga misol sifatida talabalar, professor-o‘qituvchilar va boshqalar uchun shaxsiy kabinetlar, elektron kundalik va jurnallarni ko‘rsatish mumkin. Bulutli texnologiya axborot texnologiyalarining barcha afzalliklaridan foydalanib turli xil ijtimoiy dasturiy ta’minotlarga kirishni tashkil qilish imkonini beradi, ular mobil o‘qishni tashkil qilish uchun platforma sifatida xizmat qilishi mumkin. Shu bois bulutli texnologiyadan foydalanish o‘qish jarayoniga sarflanadigan xarajatlarni kamaytirish, o‘quv materiallarini shakllantirish, unga kirishni ta’minlash, o‘quv rejalarini tezkor o‘zgartirish hisobiga o‘qish sifatini oshirish imkonini beradi.

Raqamli transformatsiyada doimiy moslashuvchanlik va ta’sirchanlik holati

Barcha korxonalar qimmatli raqamli aktivlarga ega, ular ma'lumotlar yoki funksionallik. Bu shuni anglatadiki, xizmat qaerda bulutda, mahalliy yoki gibrid konfiguratsiya orqali joylashganligi har doim ham muhim emas -.Aksincha, agar u foydali bo'lsa, korxona xizmatni boshqa muhitga ko'chira oladimi yoki yo'qmi, bu muhimroqdir.
Bundan tashqari, mobil ilovaning ma'lum funksiyalarni o'z ichiga olishi unchalik muhim bo'lmasligi mumkin, kelajakda bu funksiyadan qanchalik oson qayta foydalanish yoki yangi maqsadlarda foydalanish mumkinligi va hokazo muhim..
Bu ko'plab korxonalar uchun muhim o'zgarish bo'lib, ularning ko'pchiligi monolit arxitektura uslublariga ko'proq o'rganib qolgan, ularda dastur funksionalligi chambarchas bog'langan. Ushbu yondashuv ilovani buzmasdan yangilashni yoki yangi loyihalar uchun ilovada alohida funksiyalardan foydalanishni qiyinlashtiradi. Bu, shuningdek, ishlab chiquvchilarning umumiy tezligini, avtonomiyasini va mijozlar uchun yangi raqamli texnologiyalarni joriy etish qobiliyatini cheklash orqali bir-biriga ta'sir qilmasdan ishlashini qiyinlashtiradi.
Moslashuvchanlik va u berishi mumkin bo'lgan o'zgaruvchan biznes natijalarining kaliti bu turdagi bog'liqliklarni ajratishdir.

Raqamli mamlakatni qurishda tizimli yondashuvlar

Raqamli mamlakatni qurish - bu butun mamlakatni tizimli takomillashtirish, jumladan, aholi turmush darajasini oshirish, biznes yuritish va davlat boshqaruvi samaradorligini oshirish. Bundan tashqari, "raqamlashtirish" faqat izchillikka erishish vositasi sifatida ishlatiladi:
• raqamli qonunlar hamma uchun bir xil bo'ladi;
• raqamli tranzaktsiyalar korrupsiyaga duchor bo'lmaydi;
• raqamli biznes jarayonlari aniq va o'z vaqtida amalga oshiriladi.
Faoliyat sohasi juda katta - shaharlar, shifoxonalar, klinikalar, davlat idoralari, davlat korporatsiyalari, turli sanoat tarmoqlari, davlat organlari va boshqalar. Bu RIni boshqacha tarzda amalga oshirish imkonini beradi:
• arzonroq - ishlarning takrorlanishini bartaraf etish va "velosipedlar" ixtiro qilish orqali;
• tezroq - resurslarni murakkab muammolarni hal qilishga jamlash orqali;
• Yaxshiroq - tasdiqlangan komponentli yechimlar pulini yaratish orqali;
• qonuniy - qonunlarni aniq va mashinada bajariladigan shaklga aylantirish orqali;
• yanada integratsiyalashgan - klaster yondashuvini qo'llash orqali;
• ko'proq innovatsion - odamlarni odatiy va maqsadli bo'lmagan ishlardan ozod qilish orqali.
Taklif etilayotgan tizimli yondashuv mamlakatning ixtisoslashuviga aylanishi mumkin va bu bugungi raqamlashtirish poygasida yetakchilikni qo‘lga kiritish haqiqiy yutuq bo‘ladi.

Blokcheyn tizimidagi tranzaksiyalar

Tranzaksiya bloki Bitcoin tizimidagi va shunga o'xshash operatsiyalar guruhini qayd etish uchun maxsus tuzilmadir. Bitim, uning formati va imzolari tekshirilganda, shuningdek, tranzaktsiyaning o'zi bir nechta boshqalar bilan bir guruhga birlashtirilib, maxsus tuzilma - blokga yozilganda to'liq va haqiqiy ("tasdiqlangan") hisoblanadi.
Bloklarning mazmunini tekshirish mumkin, chunki har bir blokda oldingi blok haqidagi ma'lumotlar mavjud. Barcha bloklar ma'lumotlar bazasida bajarilgan barcha operatsiyalarning <1 haqida ma'lumotni o'z ichiga olgan bitta zanjirda joylashgan. Zanjirdagi birinchi blok - genezis bloki alohida holat sifatida ko'rib chiqiladi,
Blok sarlavha va tranzaktsiyalar ro'yxatdan iborat. Blok sarlavhasi uning xeshini, oldingi blokning xeshini, tranzaksiya xeshlarini va qo'shimcha xizmat ma'lumotlarini o'z ichiga oladi. Bitcoin tizimida blokdagi birinchi tranzaksiya har doim komissiya olinganligini ko'rsatadi, bu esa yaratilgan blok uchun konchiga mukofot bo'ladi. Keyingi oldingi bloklarga hali yozilmagan tranzaktsiyalar navbatdan tuzilgan bitimlar ro'yxati. Navbatdan tanlash mezoni konchi tomonidan mustaqil ravishda o'rnatiladi. Vaqt bo'yicha xronologik bo'lishi shart emas. Masalan, faqat yuqori komissiyali yoki berilgan manzillar ro'yxati ishtirokidagi operatsiyalarni kiritish mumkin. Blokdagi operatsiyalar, BitTorrent protokolidagi fayl uchun xesh summasini shakllantirishga o'xshash daraxtga o'xshash xeshlash qo'llaniladi.
Blok yaratish uchun komissiyani hisoblashdan tashqari, tranzaktsiyalar kirish parametri ichidagi oldingi ma'lumotlar holati bilan tranzaktsiyaga havolani o'z ichiga oladi (masalan, Bitcoin tizimida, sarflangan bitkoinlar olingan tranzaksiyaga havola berilgan. ). Blok yaratish uchun komissiyani konchiga o'tkazish operatsiyalarida "kirish" operatsiyalari mavjud emas, shuning uchun bu parametr har qanday ma'lumotni o'z ichiga olishi mumkin (ular uchun bu maydon ingliz Coinbase parametri deb ataladi.
Yaratilgan blok boshqa foydalanuvchilar tomonidan qabul qilinadi, agar sarlavha xeshining raqamli qiymati ma'lum bir maqsadli raqamga teng yoki undan kam bo'lsa, uning qiymati vaqti-vaqti bilan sozlanadi.
Agar xesh shartni qoniqtirmasa, sarlavhadagi popse parametri o'zgartiriladi va xesh qayta hisoblab chiqiladi. Odatda (statistik) ko'plab qayta hisob-kitoblar talab qilinadi. Variant topilganda, tugun qabul qilingan blokni boshqa ulangan tugunlarga yuboradi, ular blokni tekshiradi. Agar xatolar bo'lmasa, blok zanjirga qo'shilgan deb hisoblanadi va keyingi blok uning xeshini o'z ichiga olishi kerak.
Hisoblash murakkabligining o'zgarishi Bitcoin tarmog'ining ishonchliligiga ta'sir qilmaydi va faqat tizim uchun tarmoq ishtirokchilarining hisoblash kuchidan qat'iy nazar, deyarli doimiy tezlikda bloklarni yaratish uchun talab qilinadi.

Blokdagi ma'lumotlarni o'zgartirish uchun siz keyingi barcha bloklarni tahrirlashingiz kerak bo'ladi. Ko'pincha blokcheynlarning nusxalari turli xil kompyuterlarda mustaqil ravishda saqlanadi. Bu allaqachon bloklarga kiritilgan ma'lumotlarni o'zgartirishni juda qiyinlashtiradi.

B2B biznes modelining B2C biznes modeliga o‘zgarishida raqamli texnologiyalarning ta’siri

Javob:B2B – (biznesidan biznesga)- bu o'zaro ta'sir qiluvchi sub'ektlar turiga ko'ra tasniflangan axborot va iqtisodiy o'zaro ta'sir turini belgilaydigan atama. bu yuridik shaxslar, ular oxirgi oddiy iste'molchiga emas, balki o'sha kompaniyalarga, ya'ni boshqa biznesga ishlaydi.
G'arbiy mamlakatlarda B2B atamasi ko'pincha ba'zi kompaniyalarning boshqa ishlab chiqaruvchi kompaniyalarga qo'shimcha xizmatlar, shuningdek, tovarlar va xizmatlar ko'rsatish bo'yicha har qanday faoliyati sifatida tushuniladi.

WaaS, HaaS, EaaS xizmatlar

Bulutli hisoblash va virtualizatsiya va panjara hisoblash o'rtasidagi farq
Foydalanuvchi nuqtai nazaridan, bulutda ishlash va mahalliy serverga o'rnatilgan dastur bilan ishlash o'rtasida farq yo'q. "Bulut" ni klassik serverlardan ajratib turadigan narsa shundaki, u o'z resurslaridan global virtual kompyuter sifatida foydalanadi, bu erda dasturlar har bir alohida kompyuter va uning konfiguratsiyasidan mustaqil ravishda ishlaydi. Shu bilan birga, ta'kidlash kerakki, UWB texnologiyasidan farqli o'laroq, hisoblash quvvatini bitta vazifani bajarilishini ta'minlash uchun birlashtirgan holda, bir nechta dasturlar bir xil uskunada parallel ravishda ishlashi mumkin, ular dinamik ravishda ajratilgan manbalarni taqsimlaydilarVirtualizatsiya
Ko'p vazifalar - bitta server
SS hisoblash
Bitta vazifa - ko'plab serverlar
Cloud Virtualizatsiya
Anjir. 2. "Bulut" ni JSE hisoblash va virtualizatsiya bilan taqqoslash Hisoblash jarayonini tashkil qilishning bu usuli biroz virtualizatsiya haqida eslatadi, ammo u yanada moslashuvchan va kuchli echimdir. Ilovaning ishlashi har bir alohida qurilmaning konfiguratsiyasiga bog'liq emas. Foydalanuvchi ehtiyojlariga qarab, ichida qo'shimcha manbalar jalb qilinishi mumkin va aksincha, foydalanilmagan hisoblash kuchi har doim ozod qilinishi mumkin.
3 Cloud amalga oshirish modellari
Korxona vazifalarining bir qismini tashqi hisoblash kuchiga o'tkazishga qiziqish ortib borayotganligi sababli, provayder kompaniyalariga bulutli texnologiyalardan foydalangan holda echimlarni qanday sotish kerakligi to'g'risida savol tug'ildi. Vaqt o'tishi bilan uchta asosiy xizmat modellari paydo bo'ldi: bir-birini to'ldiradigan va turli xil bozor bo'shliqlarini egallaydigan Saas (dastur sifatida xizmat), Paas (xizmat sifatida platforma) va Iaas (xizmat sifatida infratuzilma)Bulutli xizmat ko'rsatish modeli Modelning qisqacha tavsifi Modelning maqsadi, amaldagi qo'llanmalari
IaaS Turli xil manbalarning moslashuvchan muhiti: server, tarmoq, saqlash manbalari.Model platformalarni moslashuvchan va tezkor qayta konfiguratsiyasini ta'minlaydi. Amalga oshirilgan misol - Amazon Cloud xizmati

Ilovalardan PaaS Management interfeysi 1aaB Ushbu model amaliy tizimlardan bulutni boshqarishga imkon beradi. Amalga oshirilgan misol - Google drive xizmati

Tashqi ko'rinish 1aaB bulutidan xizmat sifatida dasturiy ta'minotni sotish uchun SaaS Model. Model dasturiy ta'minotni joriy qilish va unga xizmat ko'rsatish xarajatlarini kamaytirishga imkon beradi.

Big Data texnologiyalari

Javob:Big data(katta ma'lumotlar) - juda katta hajmdagi bir jinsli bo'lmagan va tez tushadigan raqamli ma'lumotlar bo'lib, ularni odatiy usullar bilan qayta ishlab bo'lmaydi. Ba'zi hollarda, katta ma'lumotlar tushunchasi bilan birga shu ma'lumotlarni qayta ishlash ham tushuniladi. Asosan, analiz obyekti katta ma'lumotlar deb ataladi.
Big data atamasi 2008-yilda dunyoga kelgan. Nature jurnali muharriri Klifford Linch dunyo ma'lumotlar hajmining juda tez sur'atda o'sishiga bag'ishlangan maxsus sonida big data atamasini qo'llagan. Biroq, katta ma'lumotlar avval ham bo'lgan. Mutaxassislarning fikricha, kuniga 100 gb dan ko'p ma'lumot tushadigan oqimlarga big data deb aytilar ekan.

Katta ma'lumotlarni analiz qilish, inson his etish imkoniyatidan tashqarida bo'lgan qonuniylatlarni aniqlashda yordam beradi. Bu esa kundalik hayotimizdagi barcha sohalar, hukumatni boshqarish, tibbiyot, telekommunikatsiya, moliya, transport, ishlab chiqarish va boshqa sohalarni yanada yaxshilash, ularning imkoniyatlarini oshirish, muommolarga muqobil yechimlar izlab topish imkonini yaratadi.

Raqamli platformalar

Javob:Tashqi savdo operatsiyalari hajmini oshirish, biznes yuritish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, O‘zbekistonda yangi va zamonaviy omborlar hamda logistika markazlari qurilishiga xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, transport va logistika sohasiga zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etish maqsadida O‘zbekiston logistika uyushmasi tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Transport vazirligi ko‘magida "O‘zbekiston omborlari va logistika markazlari" raqamli platformasi yaratildi. (www.skladi.uz)
Raqamli platformaning asosiy vazifasi milliy va xorijiy savdo va investitsiya kompaniyalari tomonidan O‘zbekiston ombor va logistika markazlari xizmatlariga bo‘lgan talabning tobora ortib borayotganini qondirishdan iborat.
"O‘zbekiston omborlari va logistika markazlari" raqamli platformasi respublika hududida mavjud omborlar va logistika markazlarining joylashuvi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. Ushbu platforma orqali O‘zbekiston va xorijiy mamlakatlar tadbirkorlari tovarlar nomenklaturasi bo‘yicha ombor yoki logistika markazi (qishloq xo‘jaligi mahsulotlari, oziq-ovqat va nooziq-ovqat mahsulotlari, maishiy texnika, farmatsevtika mahsulotlari va h.k.) ixtisoslashuvi, shuningdek, yopiq va ochiq omborlar hududida bo‘sh joylar, shu jumladan, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari va tez buziladigan tovarlar uchun muzlatgichli omborlar mavjudligi to‘g‘risida bepul ma’lumot olishi mumkin.
Ushbu platforma omborlar va logistika markazlari egalari va o‘z mahsulotlarini joylashtirish hamda saqlash uchun bo‘sh joylarni qidiradigan tadbirkorlar manfaatlariga teng xizmat qiladi.
Shu bilan birga, "maxsus takliflar" alohida funksiyasi mavjud bo‘lib, omborlar, ombor uskunalari, yuklash va tushirish uskunalarini sotish, ijaraga olish va sotib olishni, shuningdek, saqlash uchun arizalarni qabul qilishni nazarda tutadi.

Blokcheyn texnologiyasining mohiyati

Javob:Blokcheyn–bu markaziy boshqaruv organiga ega bo‘lmagan holda ma’lumotlarni internetda himoyalangan va shaffof tarzda saqlash va o‘zgartirish imkonini beradigan dasturiy mahsulotdir.Blokcheyn–tranzaksiyalar, kontraktlar, mulkdorlik hujjatlari, san’at asarlari va boshqalar haqidagi turli -ko‘rinishdagi ma’lumotlar saqlanadigan bloklar zanjirini -raqamli konveerni) anglatadi.Blokcheyn–bu ma’lumotlar bazasini tashkil etish texnologiyasi bo‘lib, internet tizimiga tayanadi va uning barcha afzalliklaridan, shu jumladan, ochiq protokoldan, shifrlashdan va hisoblash imkoniyalaridan to‘liq foydalanadi. Ushbu taqsimlangan ma’lumotlar bazasini har bir tranzaksiya bundan oldingisini o‘zgartirib yoki yo‘qotib yubormasdan, undan keyingisi yoziladigan elektron buxgalteriya kitobi bilan tenglashtirish mumkin. Bu elektron kitob aktiv, xronologik tartibda yozilgan, taqsimlangan, tekshiriluvchan va tizim ishtirokchilari -tugunlar) orasidagi o‘zaro ishonch -konsensus) asosida ma’lumotlarni falsifikatsiya qilishdan himoyalangan.

Raqamli iqtisodiyotda biznes modellarining turlari

Javob:Telekommunikatsiyaning rivojlanishi hozirgi kunda butun dunyo bo'ylab jismoniy shaxslar va kompaniyalar bir-biri bilan elektron aloqa kanallari orqali bog'lanishiga olib keldi. Internet yagona axborot muhitni tashkil qilish vositasi bo'lib, biznesni rivojlanishning yangi bosqichiga o'tishga imkon berdi. Bir tomondan, u ishlab chiqaruvchilarga har xil imtiyozlar bilan iste'molchilarning maksimal auditoriyasiga kirish imkoniyatini taqdim etdi. Boshqa tomondan, bu xaridorlarga elektron interfeyslardan foydalanib, o'zlarining buyurtmalarini ishlab chiqarishni boshqarish tizimiga o'zlari kiritish imkoniyatini berdi. Shunday qilib, so'nggi yillarda elektron biznes va elektron tijorat yirik va kichik firmalar hamda jismoniy shaxslar hayotiga kirib keldi. Elektron tijorat elektron biznesdan nimasi bilan farq qiladi?
Biznes - bu mulkdan foydalangan holda, tovarlarni sotishdan, ishlarni bajarishdan yoki xizmatlar ko'rsatishdan muntazam ravishda foyda olishga qaratilgan va sub'ektlar tomonidan o'zlarining tavakkallari va javobgarligi ostida amaldagi qonunchilikka muvofiq bajariladigan tadbirkorlik faoliyati.
Elektron biznes (e- biznes) - bu global axborot tizimlari imkoniyatlaridan foydalanadigan biznes. Boshqacha qilib aytganda, bu uning muhim qismi axborot texnologiyalari yordamida amalga oshiriladigan biznes yuritish shakli. Elektron biznesning asosiy tarkibiy qismlariga kompaniyani yagona axborot tarmog'i (intranet) asosida tashkil etish, yani ichki sohani va tarmoqlar va Internet orqali sheriklar, etkazib beruvchilar va mijozlar bilan tashqi o'zaro aloqalar (extranet) kiradi.

Blokcheyn texnologiyasining mohiyati

Blokcheyn tuzilishi
Blokcheynning yana bir muhim xususiyati uning tuzilishidir. Barcha bloklarning to’liq nusxasi tarmoqning teng tarmoqlarida- uning a’zolari kompyuterlarida joylashgan. Har bir yangi qurilma barcha tarmoq tugunlari tomonidan o’rnatilgan qoidalarga muvofiqligi uchun sinovlanadi. Shuning uchun, agar scammer tarmoqni “aldashga” harakat qilsa va oldindan sarflangan pullarni o’zlashtirmoqchi bo’lsa, unda barcha bloklarni tarmoq bloklarining 51% da o’zgartirish kerak bo’ladi. Ayni paytda, bu natija nafaqat o’zi uchun to’lamaydigan asbob-uskunalarni ijaraga berish uchun naqd harajatlarni talab qiladi

Raqamli iqtisodiyotda biznes modellarining turlari

O2O (Offline to Online, Online to Offline) Biznes Modellari

4-sanoat inqilobi
1. Kalit so’z: raqamli strategiyalar

4-sanoat inqilobi hozirgi kunda taraqqiy etib kelmoqda. Uning asosiy texnologiyalari internet buyumlar, Bulutli hisoblash, Katta ma’lumotlar, Blockchain ва Sun’iy intellekt. 2016 yilda o’tkazilgan Jahon iqtisodiy Forumida,“4-sanoat iInqilobi ” AI, IoT, Big Data, and Cloud texnologiyalar ning qo’shilishi asoida kirib keldi.Q4-sanoat inqilobi ” Kiber va fizik tizimlarning (CPS) коmbinantsiyasi bo’lib, raqamlashtirish va fizik integratsiyani bildiradi

Biznesda blokcheyndan foydalanish

15 mamlakatdan 600 nafar rahbar blokcheynni joriy qilish bilan bog‘liq biznes imkoniyatlari haqida o‘z fikrlarini bildirdi. PwC tadqiqoti butun dunyo bo‘ylab blokcheynni qo‘llash sur’ati tezlashayotgani va xarajatlarni kamaytirish, biznes jarayonlarini tezlashtirish hamda ularnI shaffof va kuzatilishi mumkin bo‘lgan qilish uchun yangi texnologiyalardan foydalanayotganini ko‘rib, o‘z tasavvurlari va qo‘rquvlaridan voz kechgan tashkilotlarni aniqladi. Shunday qilib, blokcheyn biznes modeli va savdo qilish uslubimizni o'zgartiradi.
AQSh (29 foiz), Xitoy (18 foiz), Avstraliya (7 foiz) eng ko‘p hisoblangan
o'z loyihalarida blokcheyndan foydalanadigan etakchi mamlakatlar. Biroq respondentlarning ta'kidlashicha, yaqin besh yil ichida Xitoy Qo'shma Shtatlarni chetlab o'tadi va sobiq ekspertiza va faoliyat markazi AQSh va Evropadan siljiydi

Fintex nima? Javob:Qaerda pul mavjud bo'lsa va yangi texnologik usullar ko'payadi, tezlashadi, ularni topish, foydalanish, uzatishni soddalashtirishda, "fintech" atamasi o'rinli bo'ladi.Shunday qilib, fintech an'anaviy moliya institutlari bilan raqobatlasha oladigan zamonaviy texnologiyalar va innovatsiyalardan foydalanadigan kompaniyalardan tashkil topgan sanoat.Fintechs moliyaviy xizmatlar sohasida, lekin birinchi navbatda moliya institutlari tomonidan qo'llaniladi. Fintech NATO tomonidan biz foydalanayotgan moliyaviy xizmatlar, jumladan, mobil toʻlovlar, pul oʻtkazmalari, kreditlar, mablagʻ toʻplash va aktivlarni boshqarishga qaratilgan.Fintech moliya sohasida ilg‘or texnologiyalarni yaratib, joriy bank tizimini takomillashtirmoqda.
Raqamli texnologiyalar

Kompaniyalar orqali raqamli mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish. Elektr va transport kabi raqamli xizmatlar makro darajadagi barcha iqtisodiy faoliyat uchun universal shart -sharoitlarni yaratadi. Jahon iqtisodiyoti raqamli texnologiyalar yordamida makroiqtisodiy faoliyatning barcha turlarini o'z ichiga oladi.

Sun’iy intellekt muammosi
1. Kalit so’z: AI texnologiyalar rivojlanishi

Javob: Microsoft 2015 y Terrarium deb nomlangan turnirga mezbonlik qildi. Dasturchilar sun'iy hayot yaratishga da'vat etildi. Bu, ehtimol, bunday musobaqalarning eng mashhuri, lekin umuman olganda, ular juda ko'p - g'ayratli tashkilotchilar muntazam ravishda robotlar urushi yoki Yupiterning mustamlakachiligini o'ynaydigan dasturlarni yaratishni taklif qilishadi. Hatto kompyuter viruslaridan omon qolish uchun musobaqalar ham mavjud. Ijtimoiy tarmoqlarda tez-tez ko'rinib turganidek, AI, mashinani o'rganish, chuqur o'rganish va neyron tarmoqlar bilan birgalikda kuchli kombinatsiya bo'lishi mumkin. Korxonalar sun'iy intellektdan tejamkor foyda olish, ish jarayonlarini tartibga solish, mijozlar tajribasini yaxshilash, chatbotlar orqali yanada samarali muloqot qilish, mijozlar ehtiyojini qondirish darajasini oshirish va xaridorlarning xatti-harakatlari to'g'risida tushuncha berish uchun foydalanishlari mumkin.Bundan tashqari, mashinani o'rganish katta ma'lumotlar to'plamini tahlil qilishi va keng ko'lamli tushuncha berishi mumkin. Hozirda biz mashinalarni o‘rganish va sun’iy intellekt biznesni faollashtirish uchun qanday qilib birgalikda ishlashi mumkinligini ko‘rib chiqmoqdamiz. Hozirgi ilovalar sun'iy intellektning imkoniyatlari va funksiyalarini biznes talablarini qondirish uchun moslashtirish uchun to'liq tushunadigan echim etkazib beruvchilar uchun katta o'sish salohiyatini beradi.
Bugungi kunda sun'iy intellekt tor AI (yoki zaif AI) deb nomlanadi, chunki u tor vazifani bajarish uchun mo'ljallangan (masalan, faqat yuzni aniqlash yoki faqat Internetda qidirish yoki faqat mashina haydash). Biroq, ko'pgina tadqiqotchilarning uzoq muddatli maqsadi umumiy AI (AGI yoki kuchli AI) yaratishdir. Garchi tor AI odamlarni o'ziga xos vazifa - shaxmat o'ynash yoki tenglamalarni echish kabi vazifalardan ustun qo'ysa-da, AGI deyarli barcha bilim vazifalarida odamlardan ustun turadi

Kiberjinoyat nima? Kiberterrorizm.

Kiber-jinoyatchilik atamasi kompyuterlar, tarmoqlar yoki internetni qamrab oluvchi jinoiy faoliyatni nazarda tutadi.
Kiber-jinoyatning umumiy misollari quyidagilardir:Identifikatsiya o'g'irlanishiPhishingHacking
Jinoiy harakatlarga olib keladigan har qanday axmoqlik yoki yolg'onchilikSpyware
Kiberterrorizm ning ishlatilishi Internet orqali siyosiy yoki mafkuraviy yutuqlarga erishish uchun odam o'lishiga yoki tanaga jiddiy shikast etkazishga olib keladigan yoki tahdid qiladigan zo'ravonlik harakatlarini amalga oshirish. tahdid yoki qo'rqitish. Ba'zida bu Internet-terror akti deb hisoblanadi terrorchi faoliyati, shu jumladan qasddan, keng miqyosda buzish harakatlari kompyuter tarmoqlarikabi vositalar yordamida, ayniqsa, Internetga ulangan shaxsiy kompyuterlar kompyuter viruslari, kompyuter qurtlari, fishingva boshqa zararli dasturiy ta'minot usullari va dasturiy ta'minot skriptlari

Kriptovalyutalarning afzalliklari va kamchiliklari

Download 155,61 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3 4 5 6