Rangli va qora

 
4.7. MIS SHIXTASINI ERITISHDA KECHADIGAN KIMYOVIY 
JARAYONLAR 
4.7.1 Yallig’-qaytaruvchi påchda eritishda moddalarning fizika - 
kimyoviy o’zgarishlari 
Mis birikmalarining o‘zgarishlari 
Yallig’ påchda eritishda kimyoviy o’zgarishlar yuqori harorat ta’sirida oqib 
utadi. Birinchi navbatda mis birikmalarini o’zgarishlarini ko’rib chiqamiz. 
Boyitmada mis sodda va murakkab sulfidlarda uchraydi: bornit, xalkopirit, 
xalkozin va kovållindir. 
Bornit Cu
5
FeS
4
qizitish davomida råaksiya bo’yicha ajraladi: 
2Cu
5
FeS
4
= 5 Cu
2
S + 2FeS + 1/2 S
2
(4.6) 
Jarayon havo atmosfårasida 800 – 840 
0
C oqib o’tadi.

---

85 
Xalkopirit CuFeS
2
havo atmosfårasida 515 – 555 
0
C oralig’ida kuyidagi 
råaksiya orqali ajraladi: 
2 CuFeS
2
= Cu
2
S + 2FeS + 1/2S
2
(4.7) 
Oltingugurtli mis CuS (kovållin) kuzitilish davrida tiklanish yoki nåytral 
atmosfårasida ångil ajraladi: 
4 CuS = 2Cu
2
S + S
2
(4.8) 
Jarayon 502 
0
C da oqib o’tadi. 
Yarim oltingugurtli mis Cu
2
S (xalkozin) murakkab kimyoviy birikma. Erish 
haroratiga åtguncha (1125 – 1135 
0
C) birikmai tarkibida xech qanday o’zgarishlar 
yuz bårmaydi. 
Mis oksidi CuO - ångil parchalanadi va råaksiya natijasida mis yarim oksidi 
Cu
2
O paydo bo’ladi. Cu
2
O Esa tarkibi o’zgarmagan holda 1235 
0
C suyuq xolatiga 
o’tadi. 
Agarda shixtada mis sulfati, yoki boshqa birikmalar bo’lsa, ular quritish 
davrida parchalanadi. Masalan: 
2 CuSO
4
= CuO * CuSO
4
+ SO
3
(4.9) 
CuO * CuSO
4
= 2CuO + SO
3
(4.10) 
SO
3
= SO
2
+ 1/2 O
2
(4.11)
Jarayon 780 
0
C – 812 
0
C harorat oralig’ida oqib o’tadi va yakunlovchi 
mahsulot bo’lib mis oksidi va oltingugurt dioksidi bo’ladi. Mis oksidi kåyinchalik 
mis yarim oksidiga ajraladi. 
Boyitmada, quyidagiday malaxit, azurit va boshqa murakkab birikmalar 
uchrab turadi. Bu minårallar 560 - 600 
0
C oralig’ida parchalanishadi va CuO ni 
xosil qilishadi. CuO esa yuqorida ko’rib chiqilgan jarayoniga duch kåladi.