Rangli va qora

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4.9 –rasm. Shteyn chiqarish sifoni: 
1- pechning yon devori; 2- chiqruvchi kanal; 3 – sifonning xajmi; 4 – tannov 
(jelob). 
 
4.6. MIS SHIXTASINI KISLORODLI – MASH’AL PECHIDA (KMP) 
QAYTA ISHLASH 
 
4.6.1. KMP shixtasining tavsifi 
KMP eritish jarayoni birinchi marta Kanadaning "Kopper Klif" zavodida 
qo’llangan. Jarayon "Avtogen" nomini olgan, chunki tashqaridan yoqilg’ini 
sarflanmaydi. Jarayon uchun kerak bo’lgan issiqlik ekzotermik reaktsiyalardan 
olinadi. 
Olmaliq mis zavodida KMP da eritish jarayoni 1968 yildan beri qo’llaniladi. 
Pechning xajmi 580 m
3
, foydali maydoni 120 m
2
, solishtirma qayta ishlash
unumdorligi - 12 t/m
2

sutkasiga. Bir sutkada pechda 2000 t Shixtani qayta ishlash 
mumkin. 
KMP ning shixtasiga boyitma, flyus va aylanuvchi chang kiradi. Jarayon 
yordamida turli mono va polimetallik boyitmalarni qayta ishlash mumkin. 
Boyitmalarni mineralogik tarkibi turlidir. Mis minerallari asosan xalkopirit, 
bornit, xalkozin, temir-pirit va pirrotin bilan keltirilgan. 
Boyitmani granulometrik tarkibi 0,147 (100 %) dan 0,043 (90 %) mm gacha 
oralig’ida o’zgaradi. Filtratsiyadan keyin boyitmani namligi 10 - 17 % tashkil 
qiladi. 

---

78 
KMP eritish jarayoni boyitmani chuqur oksidlantirish va misga boy shteyn 
olish bilan bog’liq. Buning natijasida nisbatan miqdori bo’yicha misga boy shlak 
olinadi. Bunday shlaklar, pechdan tashqari usullar bilan qayta ishlanadi, masalan, 
flotatsiya usullari. Shuning uchun KMP eritishda flyuslarni qo’llash cheklangandir. 
Kvars flyusi shlakni tarkibida 30 % ga yaqin kremniy dioksidi olish uchun 
qo’llaniladi. Ishqor flyus - oxak - judayam kam qo’llanadi, chunki uni ajratilishi 
uchun qo’shimcha issiqlik sarflanishi kerak. 
Tarkibida misning miqdori nisbatdan kam bo’lgan boyitmani KMP da qayta 
ishlashda, jarayon davomida ko’p - ko’p xajmda ortiqcha issiqliqning ajralib 
chiqishiga olib keladi. Haroratni boshqarish uchun katta xajmda kvars flyusi ishla-
tiladi. Flyusda nodir metallar borligi jarayonni iqtisodiy samaradorligini 
ta’minlaydi. Oltinli kvars flyusning taxminiy tarkibi, %: Cu 0,36; SiO
2
68,6; CaO 
1,2; Fe 5,4; Al
2
O
3 
5,5; MgO 0,9; S 0,33. 
KMP da eritish jarayoni davomida katta xajmda chang ajralib chiqadi (umu-
miy shixtani sonidan 6 - 14 %). Bu changlar kotel - utilizator va boshqa chang 
yutuvchi dastgoxlarda ushlanib, eritish pechlarga qayta yuklanadi.