Rangli va qora

 
4.5.3. Yallig‘-qaytaruvchi pechga
shixta yuklash 
Zamonaviy pechlarda shixta dastgoxni ikki yonidan joylashgan mahsus 
teshiklar orqali yuklanadi. Devorni yonida joylashgan shixta uni yuqori xarorat va 
eritma ta’siridan saqlaydi (4.7-rasm).
Bunday tartibda changni ajralib chiqishi shixtaga nisbatan 1,09 % dan 
oshmaydi. Agarda shixta tarkibida 14,4 % mis bo’lsa, chang tarkibida faqat 8,1% 
bo’ladi. Shixta pechni yombog’ida joylashadi. Yombog’ning burchagi 45-60
0
bo’lsa normal hisoblanadi. 
Pechga shixtani yuklash tezligi va takrorlanishi uni ishlab chiqarish 
unumdorligiga bog’liqdir. Bir sutkada 1500-2000 shixta qayta ishlaydigan 
pechlarda, bir yuklaganda 200-250 t shixta yuklanadi. Qoidagiday, zavodda 6 
soatli smenada 2-3 marta shixta yuklanadi. Shixtani uzluksiz yuklanishi pechni 
yaxshiroq ishlashiga olib keladi. Ammo, bunda teshiklardan texnologik gazlarni va 
issiqlikni chiqib ketishi pechni issiqlik tarkibini o’zgartiradi va ishlab chiqarish 
unumdorligi pasayadi. Masalan, olmalik zavodida bir smenada 3 marta o’riniga 4 
marta yuklash, ishlab chiqarish unumdorligini 10 % ga pasaytiradi. 
Konverter shlaki pechga, agregatni bosh tomonida joylashgan, mahsus 
oynadan tannov (jelob) yordamida solinadi (4.8- rasm). Pech xajmidagi eritmani 
tez xaraktlanishini oldini olish uchun konverter shlaki pechga kichkina oqim bilan 
quyiladi, chunki eritmaning tez xarakatlanishi yonbog’ni yuvilib ketishiga olib 
kelishi mumkin. 
4.7-rasm. Yallig’ qaytaruvchi pechda mis shixtasini erish sxemasi: 
1- shixta yuklanishi; 2- yongan yoqilg’idan hosil bo’lgan mash’ala; 3- Shixta 
yonbog’i; 4- mash’aladan ajralayotgan issiqlik oqimining ynalishi; 5 –erigan 

---

76 
shixta qatlami; 6- kvars bilan boyitilgan eritmaning engil fraksiyasi; 7- temir 
oksidi va sulfidlar bilan boyitilgan eritmaning og’ir fraksiyasi; 8 – shteyn 
fazasi.