Rangli va qora

 
 
 
 
 
 
 
1 
2 
3 
4 
1 
2 
3 
4 
5 

---

168 
 
 
 
 
 
 
7.6. SORBSION TANLAB ERITISH 
Ionitlar deb ataluvchi qattiq moddalarning o’z ionlarini ishorasi bir hil 
bo’lgan eritmadagi ionlarga almashtirishi hisobiga eritmadan metall ionlarini 
ajratib olishiga ionalmashuv jarayonlar deyiladi. 
Sorbsion tanlab eritish jarayonining asosida ionalmashuv jarayonlar yotadi. 
Sorbsion tanlab eritish texnologiyasining “to’liq il” jarayonidan farqi shundaki , bu 
texnologiyada narhi baland bo’lgan filtralash operasiyalarining yo’qligi. Sorbsion 
tanlab eritish jarayonining texnologik sxemasi 7.13- rasmda ko’rsatilgan: 
7.13– rasm. 
Sorbsion tanlab eritish jarayonining texnologik sxemasi 
Ionitlar yordamida oltinni sianli eritmalardan ajratib olish kuyidagi umumiy 
reaksiya lrqali boradi: 







Cl
CN
Au
R
CN
Au
Cl
R
2
)
(
)
(
2
2
(7.19) 
Cl
R

- ionalmashuvchi ionit – yoki “qatron”. 
Ruda 
Yanchis 
Quyuqlashtirish 
Suv 
Bo‘tana 
Tanlab eritish 
(sianlash) 
Sorbsion tanlab eritish 
Oltinga to‘yingan 
ionit 
Chiqindilarni 
zararsizlantirish 
Chiqindixonaga 

---

169 
Tarkibida oltin bor rudalarda oltindan tashqari boshqa birikmalar ham
mavjud va ular sianlash paytida eritmaga o’tadi va ionitlar bilan sorbsiyalanadi 
(shimiladi): 







Cl
CN
R
CN
Cl
R
(7.20) 







Cl
OH
R
OH
Cl
R
(7.21) 







Cl
CN
Cu
R
CN
Cu
Cl
R
2
2
)
(
)
(
(7.22) 







Cl
CN
Zn
R
CN
Zn
Cl
R
2
)
(
)
(
2
4
2
2
4
(7.23) 







Cl
CN
Fe
R
CN
Fe
Cl
R
4
)
(
)
(
4
6
4
4
6
(7.24) 







Cl
CNS
R
CNS
Cl
R
(7.25) 
Sianli jarayonda ionalmashuv ionitlarni qo’llash uch himl usulda olib 
boriladi: 
- nodir metallarni tindirilgan sianli eritmalardan sorbsiyalash; 
- tanlab eritish jarayonidan chiqqan bo’tanadan sorbsiyalash; 
- tanlab eritish paytida sorbsiyalash. 
Birinchi usul bo’yicha – rudadan oltin odatdagi dey sianlash usuli bilan 
eritmaga o’tqaziladi, faqat oltin eritmadan rux kukini bilan cho’ktirilmaydi, balki 
ionalmashuvchi initlar yordamida eritmadan ajratib olinadi. Lekin ionitlarning 
narhi balan bo’lgani uchun u ancha arzon va yaxshi o’lao’tirilgan rux yordamida 
cho’ktirish usuli bilan bellasha olmaydi. 
Ikkinchi va uchunchi usul bo’yicha – ionitlar bilan tindirilgan oltinli 
eritmadan emas, balki sianlash jarayonidagi bo’tana ta’sirlashadi. Bunda oltin 
sianli eritmada erib, bo’tananing o’zija ionitga sorbsiyalanadi (shimiladi). Tanlab 
eritish va sorbsiyalash jarayonlarining birlashtirilgani uchun jarayon sorbsion 
tanlab eritish deyiladi. 
Sorbsion tanlab eritish mahsus sorbsion «pachuklarda» bo’tana va ionitning 
qarama-qarshi harakatlanishida amalga oshiriladi 7.14- rasm: 

---

170 
7.14
- rasm. Qarama qarshi oqimida ishlaydigan sorbsion tanlab eritish sxemasi
Ionit ohirgi pachukga yuklaniladi va birinchi pachukdan oltinga tuyingan 
ionit chiqariladi. 
Sorbsion tanlab eritish jarayonida ishlatiladigan pachuklarda ionitni
bo’tanadan ajratib olish uchun, pachukda mahsus elak (g’alvir) o’rnatilgan 7.15 – 
rasm: