Rangli va qora

 
 

---

29 
 
 
 
 
 
3.4. MARTEN PECHIDA PO’LAT ISHLAB CHIQARISH 
Yuqorida qayd etilganidek, Bessmer va Tomas konvertorlarida po’lat ishlab 
chiqarish usullarining kamchiliklarini kamaytirish borasidagi izlanishlar marten 
usulining yaratilishiga olib keldi. Bu usul XXI asrning ikkinchi yarmida yaratildi 
(Rossiyada dastlabki Marten pechi 1869 yilda Sormov zavodida injener A. A. 
Iznoskov va usta YA. I. Plechkov tomonidan qurilgan bo’lib, uning sig’imi 2,5 t 
bo’lgan, xolos). Zamonaviy pechlarning sig’imi 200 - 900 t atrofida bo’lib, ularda 
uglerodli, kam va o’rtacha legirlangan konstruksion po’latlar olinadi. 
Marten pechining tuzilishi va ishlashi.
Marten pechi alangali regeneratorli 
pech bo’lib, uning eng muhim kismi ish bushligi (kamerasi) dir. Asosli pechlarda 
uning tag qismi magnezit gishtidan terilib, sirtidan magnezit kukuni, kislotali 
pechlarda esa dinas gishtidan terilib sirtidan kvars kum kukuni sepiladi. Pechning 
sirti po’lat list bilan koplanadi. Uning devorining puhtaligi buyicha va 
ko’ndalangiga tortilgan po’la armaturalar bilan ta'minlanadi. Fosfori ko’p 
cho’yanlardan (MФ1, MФ2, MФ3 markali) po’latlar olishda pechlar tebranadigan 
qilinib, og’dirilgan holatda ajralayotgan ko’p miqdardagi shlakning ravon 
chiqishini ta'minlaydi. 
Pechning old devorida shihta materiallarini kiritish uchun bir necha yuklash 
darchalari buladi (pechni ishlash vaktida darchalar mahsus tuskich bilan berkitiladi 
va unga urnatilgan oyna orkali jarayonning kechishi kuzatiladi), darchalardan 
namuna metali olinadi va yukori fosforli shlak chikariladi. Orka devorida esa 
suyuk metall va shlakni pechdan chikarish uchun mahsus teshik bulib, ularga 
novlar urnatilgan. Pech ishlayotganda bu teshik utga chidamli tikin bilan 
berkitiladi. Pechning yon devorlarida kizdirilan yonuvchi gaz va havoni pechning 
ish bushligiga kirituvchi kallaklari buladi. Kallaklarga gorelka, mazutda ishlaganda 
esa forsunka urnatiladi. Pechning old kismida esa pol sathidan ancha pastrokda juft 
regenerator 8, 9 urnatiladi. Regeneratoralar bilan pechning ish bushligi oraligida 
esa «shlakovik» deb ataluvchi kameralari bulad. Metallurgiya zavodlarida 250 - 
500 t li pechlar kuprok tarkalgan. Ular vannasining o’lchami 20 * 6 m gacha 
bo’lib, tag yuzi 115 m
2
ga yetadi. Ma'lumki, bu pechlar uzluksiz ishlaydi. 
Ko’pincha 400 - 600 marta po’lat olingandan keyin kapital remont qilinadi.