Rangli va qora

2.2.3.
Domna pechini ishga tushirish va unda sodir bo’ladigan jarayonlar 
Yangi domna pechini ishga tushirishdan oldin uning ishga yaroqliligi 
tekshirib ko’riladi. Keyin ichki devorlarini qizdirish uchun pechning o’txonasida 4 
- 5 sutka davomida yoqilgi yoqiladi. Buning uchun pech o’txonasiga furma 
teshiklari orqali bir oz koks, uning ustiga tarasha o’tin qalanadi - da, forsunka 
alangasida o’t oldiriladi. Shundan so’ng yana pechning koloshnik qismidan koks 
kiritilib, pech ishi temperaturasigacha qizigach, unga ma'lum tartibda koks, temir 
ruda va flyus to’ldirib turiladi. Shu bilan birga pechga qizdirilgan havo 0,2 - 0,3 
MPa (2 - 3 atm.) bosimda furmalar orqali haydaladi. 
Koks yonayotganda ajralayotgan gazlar yuqoriga ko’tarilib shihta 
materiallarini qizdira boradi. Buning oqibatida temir oksidlari qaytarilib, uglerodga 
to’yinib, cho’yan hosil bo’ladi. Suyuq cho’yan sirtida esa shlak yig’ila boshlaydi. 
Domna pechida kechadigan fizik - kimyoviy jarayonlarni quyidagicha ko’z 
oldimizga keltirishimiz mumkin: 

---

17 
Yoqilg’ining yonishi. Furma orqali domnaga haydalayotgan qizdirilgan havo 
kislorodi koksni yondiradi: 
C + O
2 
= CO
2
+ Q,
bunda ajralayotgan issiqlik hisobiga qizigan gazlar yuqoriga ko’tarilib pastga 
tushayotganda shihtani qizdira boradi. 
Tajriba shuni ko’rsatadiki, pechning 1000ºC dan yuqoriroq temperaturali 
zonasida karbonat angidrid cho’g’langan koks qatlamlari orasidan o’tib, uglerod 
(II) oksid (is gazi) ga aylanadi.
CO
2 
+ C = 2CO - Q. 
Shu bilan birga koks (uglerod) havo tarkibidagi suv bug’laridan vodorodni 
ham qaytaradi:
2H
2
O + C = CO
2 
+2H
2
- Q. 
Agar yoqilg’i sifatida qisman tabiiy gazdan ham foydalanilsa, tubandagi 
reaksiya bo’yicha to’la yonish jarayoni kechadi: 
CH
4
+ O
2
= CO
2
+ 2H
2
O +Q,
Natijada pechda qaytaruvchi gazlar miqdori ortadi. 
Shihta pechda qaytaruvchi gazlar miqdori ortadi. 
Shihta materiallarning ajraluvchi gazlar ta'sirida qizib borishdan kimyoviy 
birikmalarning parchalanishi sodir bo’ladi: Masalan, pechning 100 - 350ºC 
temperaturali zonasida kimyoviy birikmadagi suv yoqilg’idagi uchuvchi moddalar 
ajralib chiqsa, undan yuqoriroq temperaturali zonasida shihtadagi karbonatlar 
parchalanadi: 
3FeCO
3
→
Fe
3
O
4
+ 2CO
2
+ CO - Q 
3MnCO
3
→ Mn
3
O
4
+ 2CO
2
+ CO - Q 
CaO
3
→ CaO + CO
2
- Q vahokazo. 
Natijada shihta bo’laklari g’ovaklanadi va ba'zan yoriladi. Bu jarayon pechning 
koloshnik qismidan boshlanib shahtaning o’rtalarida tugaydi.