Rangli va qora

 
 
 
Sianlash usullari va dastgohlari 
 
Sianlash jarayoni oltin sanoatiga o’tgan asrning oxirlarida kirib keldi. U 
vaqtlarda hali boyitish va gidrometallurgiya asbob uskunalari hali mavjud emas 
edi. Mayin yanchishning narxi baland bo’lgani sababli va katta miqdorda 
yanchilgan mahsulotni uzluksiz tanlab eritish, suvsizlantirish va filtrlash 
jarayonlari ishlab chiqilmaganligi uchun, sianlash jarayonini sanoatga kirib 
kelishining boshlang’ich davrida, dag’al yanchilgan rudani sianlash jarayoni 
sizdirib o’tish tanlab eritish usulida amalga oshirilgan. Sizdirib o’tish usulida 
sianlash jarayonini doirasimon yoki tug’ri to’rt burchakli idishlar – chanlarda olib 
boriladi 7.7 – rasmda ko’rsatilgan. 
1 
2 
3 
4 
2 
5 

---

162 
7.7.-rasm.
Sizdirib o’tish usulida tanlab eritish dastgohi 
1-
chan; 2 – chan tubining ustidagi panjara; 3 – metall tarkibli eritmalarni chiqaradigan 
jumrak ; 4 –qoldiqlarni chiqarib tashlash uchun mo’ljallangan tuynuk; 5 - fundament 
Doirasimon chanlarning diametri 12-14 metrgacha, balandligi 2-4 m 
bo’ladi. To’g’ri to’rtburchakli channing o’lchamlari: uzunligi 25 m, kengligi 15m 
gacha bo’lib, ularnig sig’imi 800 – 900 t. gacha boradi. CHan tarkibida oltin 
mavjud ruda bilan to’ldirilgandan so’ng, unga qattiq moddani qoplagunga qadar 
sianid eritmasi eritma beriladi. Ma’lum vaqtdan so’ng eritma channing pastki 
qismida o’rnatilgan jumrak orqali chiqarib yuboriladi. Rudadan metall to’liq 
eritmaga o’tmagan bo’lsa, chan yangi eritma bilan to’ldiriladi. 
Tanlab eritish tamom bo’lgandan so’ng, qattiq faza toza suv bilan bir necha 
marta chayiladi. Qoldiq channing tubidagi maxsus tuynuk orqali chandan chiqarib 
yuboriladi. So’ngra yangi ruda bilan to’ldiriladi. 
Bu usulda jarayonni olib borish uchun qayta ishlanadigan xom ashyoda, 
tuproq, il (suspenziya holatdagi zarrachalarning yig’indisi), mayda zarralarning 
mavjudligiga yo’l ko’yilmas edi. SHu sababdan, tanlab eritsh jarayonidan avval 
yanchilgan ruda sinflarga bo’linardi. Sinflash jarayonining yirik mahsulotlari 
sizdirib o’tish yo’li bilan qayta ishlanardi, illar esa chiqindixonaga tashlanardi. 
Illarda asosan mayin oltin zarrachalari bo’lgani sababli ular yo’qolib ketardi va 
oltinni ajratib olish darajasi past qiymatlarga ega bo’lar edi.
Gidrometallurgiya dastgohlarning takomillashishi bilan oltin ishlab 
chiqarish sanoatida qayta ishlashda tarkibida mayin oltin bo’lgan rudalar qo’llana
boshlandi, bunda rudaning hammasi birgalikda tanlab eritiladi. Bu jarayonning 
nomi “to’liq il jarayoni” deb nomlandi. 
“To’liq il jarayoni” bo’yicha tarkibida oltin mavjud rudalarni qayta ishlash 
sxemasi 7.8. - rasmda ko’rsatilgan. 
Ruda 
yanchis 
Quyuqlashtirish 
Suv 
Bo‘tana 

---

163