144
Erigan holda oltin gazlarni yutish xususiyatiga ega. Masalan, oltin vodorod
yoki kislorod gazlari muhitida 37-46 xajm vodorod va 33-46
xajm kislorodni
yutadi.
Oltinning kimyoviy hususiyatlari
Oltin nodir metallar guruhiga kiradi. Havo. hatto namlk ishtiroqida oltin
o’zgarmaydi. YUqori haroratlarda oltin vodorod,
kislorod, azot, oltingugurt va
uglerod bilan ta’sirlashmaydi.
Oltin ikki hil oksidlanish darajasiga ega: 1 va 3.
Oltinning standart elektrod potensiali juda yuqori qiymatlarga ega:
Au
e
Au
B
E
68
,
1
0
(7.1)
Au
e
Au
3
3
B
E
50
,
1
0
(7.2)
Eritmalarda oltin asosan bir valentli holatda uchraydi. Oltin toza kislotalarda
erimaydi. Kislotalardan oltin faqat “podshoh arog’i” (1qism HNO
3
va 3 qism HCl
kislotalarning aralashmasi) da eriydi va auroxlorvodorod kislotasini hosil qiladi.
O
H
NO
HAuCl
HCl
HNO
Au
2
4
3
2
4
(7.3)
“Podshoh arog’i” eritmasida HNO
3
oksidlovchi HCl
esa kompleks hosil qiluvchi
bo’lib reaksiyada ishtiroq etishadi.
Oltinning ikki hil kislorodli birikmalari aniq: Au
2
O va Au
2
O
3
Au
2
O – kul rang binafsha tusli kukun, 200
0
C dan ortiq haroratda tiklovchi
modallarning ta’sirisiz parchalanadi:
2
2
4
2
O
Au
О
Au
(7.4)
Au
2
O
3
– to’q
jigarrang tusli, suvda erimaydiga kukun vodorod yoki SO oqimida
tiklanadi:
O
H
Au
H
О
Au
2
2
3
2
3
2
3
(7.5)
Oltinning kislorodli birikmalari, oltinning gidroksidlaridan (AuOH
Au(OH)
3
) olinadi.
Oltin gidroksidlari, oltinning xlor birikmalariga ishqor metallar karbonatlari
bilan ta’sir qilish yo’li orqali olinadi:
Cl
OH
Au
OH
AuCl
Cl
AuOH
OH
AuCl
CO
NaOH
O
H
CO
Na
3
)
(
3
2
3
3
2
2
3
2
(7.6)
Oltin galogenlar bilan (Cl
2
, Br
2
, I
2
), monogalogenidlar(AuG)
hosil qiladi,
hosil bo’lgan birikmalar ishqoriy metall galogenidlarida kompleks hosil qilishi
bilan eriydilar:
Au
AuГ
Me
MeГ
AuГ
2
]
[
3
4
(7.7)
145
yoki parchalanishadi
2
3
3
2
3
Г
Au
AuГ
Au
AuГ
AuГ
(7.8)
3
AuГ
- birikmalari suvda eriydi, kislotalarda
eritilsa oltinning kompleks
kislotalari hosil bo’ladi:
4
3
HAuГ
HГ
AuГ
(7.9)
Ishqoriy metallar galogenidlari bilan
3
AuГ
to’g’ridan to’g’ri aurat
tuzlarini hosil qiladi:
4
3
MeAuГ
MeГ
AuГ
(7.10)
Kislotaning o’zi ham, uning ko’pgina tuzlari
ham suvda yaxshi eriydi,
shuning uchun ular oltinning affinajida ishlatiladi.
Au (III) –ning xloridli eritmalaridagi standart potensiali yuqori bo’lgani
uchun
e
AuCl
Cl
Au
3
]
[
4
4
E
0
= +1,00 V
(7.11)
eritmalardan oltin ko’pgina qaytaruvchilar yordamida onson qaytariladi:
H
Cl
CO
Au
O
H
C
AuCl
H
Cl
CO
Au
O
C
H
AuCl
12
16
3
4
6
3
]
[
4
6
8
6
2
3
]
[
2
2
2
4
2
4
2
2
4
(7.12)
Bir qancha ion va molekulalar bilan Au (I) kompleks birikmalar hosil qiladi.
Kompleks hosil qilinishi bir valentli oltinning suv eritmalaridagi mustahkamligini
oshiradi. Oltin komplekslarning orasida nisbatan mustahkam bu oltinning sianli
komleksidir
2
)
(
CN
Au
.
Natriy va kaliy sian tuzlari oltinning sanoat erituvchisi hisoblanadi:
NaOH
CN
Au
Na
O
H
O
NaCN
Au
4
]
)
(
[
4
2
8
4
2
2
2
(7.13)
Yana bir sanoatda qo’llaniladigan oltinning sanoat erituvchisi, bu
tiomochevina tuzidir CS(NH
2
)
2
. Tiomochevina ham sianid tuzlari kabi mustahkam
kompleks hosil qiladi:
]
)
(
2
[
)
(
2
2
2
2
2
NH
CS
Au
NH
CS
Au
(7.14).
Do'stlaringiz bilan baham: