Rajabov Sarvarning “Analitik kimyo”

Cho’ktiruvchiga qo’yiladigan asosiy talablar quyidagilar:

• kam eruvchan cho’kmani (birikma) tez va oson hosil qilishi;
• selektiv bo’lishi, ya’ni faqat shu aniqlanayotgan modda bilan cho’kma hosil qilib, boshqa ionlar bilan reaksiyaga kirishmasligi;
• oson haydalishi yoki ajralishi lozim. Shunga ko’ra sulfatlarni cho’ktirish uchun H2SO4, gidroksidlarni cho’ktirish uchun NH4OH, xloridlami cho’ktirish uchun HCl, karbonatlami cho’ktirish uchun (NH4)2CO3 ni qo’llash maqsadga muvofiq bo’ladi;
• zaharli bo’lmasligi;
• ortiqcha miqdorda olinganda (kompleks hosil bo’lishi tufayli) cho’kmani eritmasligi, cho’ktiruvchining miqdori reaksiya tenglamasi bo’yicha hisoblanganda 1,5 marta ko’p olinishi kerak.

Cho’ktiruvchi hajmi quyidagi formula bilan hisoblanadi:

bu yerda: mn – namunaning massasi, g; MA – aniqlanadigan moddaning molekular massasi, g; MB – cho’ktiruvchining molekular massasi, g; VB – cho’ktiruvchi eritmasining hajmi, sm3 (ml); — cho’ktiruvchi eritmasining zichligi, g/sm3 yoki g/ml; С – cho’ktiruvchi eritmasining foiz konsentratsiyasi; a, b — reaksiya tenglamasidagi stexiometrik koeffitsiyentlar.

 

Cho’ktirish sharoitini tanlash.

To’la cho’ktirishga ta’sir qiluvchi omillar:

• eritmaning pH, [H+], [OH-];
• harorat;
• begona ionlaming bor yoki yo’qligi.

Sharoitga qarab: kristall yoki amorf cho’kma hosil qilish mumkin.

Kristall cho’kmani cho’ktirishning shart-sharoitlari:



• cho’ktirish suyultirilgan eritmalarda olib borilishi kerak, bunda yirik kristallar hosil bo’ladi;
• cho’ktiruvchi eritmani tomchilatib qo’shish va doimo aralashtirib turish kerak, aks holda mayda kristallar hosil bo’ladi;
• cho’ktirish issiq eritmalarda olib borilishi shart. Qizdirilganda mayda kristallar eriydi va yirik kristallar hosil bo’lish osonlashadi.

Kristall cho’kmalar eritmadan oson ajratiladi (filtrlanadi), yuviladi va juda toza bo’ladi.

Amorf cho’kmalarni cho’ktirish shart – sharoitlari:

• cho’ktirishda aniqlanayotgan modda cho’ktiruvchining qaynoq eritmasi yordamida cho’ktiriladi;
• cho’ktiruvchi eritmasidan tez-tez qo’shib eritma doimo aralashtirib turiladi. Bunda hajmi katta amorf tuzilishli cho’kma hosil bo’ladi;
• cho’ktirish koagulatorlar (NH4Cl, ..., kislotalar ...) ishtirokida olib boriladi, bunda cho’kma hosil bo’lishi tezlashadi.
• cho’ktirishda konsentrlangan eritmalar qo’llaniladi.