Рахматова фарогатнинг малака иши такдимоти мавзу: 9- синфда хужайра мавзусини утиш методикаси

Ҳужайранинг тузилиши, моҳияти, учраши ва функциялари

Ҳужайра органоидлари	Моҳияти	Учраши	Функцияси
Плазматик мембрана	Тирик, саралаб ўтказувчи, икки қаватли, липид ва оқсиллардан таркиб топган.	Ўсимлик ва ҳайвон ҳужайралари.	Ҳужайраларга моддалар кириш ва чиқишини бошқаради.
Ҳужайра девори	Жонсиз, қаттиқ, сув ўтказувчи, целлюлозадан иборат	Ўсимлик ҳужайралари.	Ҳужайралар кучлилигини ва мустаҳкамлигини таъминлайди, моддаларнинг эркин ҳаракатла- нишига имкон беради.
Эндоплазматк ретикулум (ЭР)	Ядро ва плазматик мембрана билан боғланган тирик мембраналар тармоғидир.	Сут эмизувчилар RBC сида мавжуд бўлмаган ўсим- лик ва ҳайвон ҳужайралари.	Найчалар ва қопчалар ҳосил қилади (ички ажралиш).

Ҳужайра органоиди	Моҳияти	Учраши	Функцияси
Силлиқ ЭР	Рибосомаларсиз.	Ўсимлик ва ҳайвон ҳужайралари.	липидлар, мета- болизм углевод синтези соҳаси дори воситалари детоксификацияси
Ғадир-будир ЭР	Рибосомалар билан қопланган.	Ўсимлик ва ҳайвон ҳужайралари.	Оқсил синтезида қатнашади
Рибосомалар	Жонли, қаттиқ, сфера шаклидаги, РНК ва оқсилдан ташкил топган жисмлар.	Ўсимлик ва ҳайвон ҳужайралари, эркин ёки ЭР билан боғланган ҳолда учрайди.	Оқсил синтезида қатнашади.
Митохонд- риялар	Жонли, икки қаватли мембранага эга, кристаллар ҳосил қилиш учун ички мембранаси бурмали, ДНК га эга.	Ўсимлик ва ҳайвон ҳужайралари, бактериялар ва RBC да мавжуд эмас.	Энергия ишлаб чиқади ва нафас олиш фер- ментларига эга.

Ҳужайра органоид- лари	Моҳияти	Учраши	Функцияси
Гольджи Аппарати	Тирик, найча, пуффак ва вакуоладан таркиб топган.	Ҳайвон ва ўсимлик ҳужайралари, кўк-яшил сув ўтларида, бактерияларда, вояга етган RBS ва спермада мавжуд бўлмайди.	Синтезланувчи оқсиллар ўрами, лизосомаларга жалб қилинган баъзи оқсилларга углевод қўшимчаси ва ҳужайра бўлинишида пластина ҳосил қилади.
Пластидлар	Тирик, оқсил матрицаси билан икки мембранали, таркибида липид ва ДНК бор.	Ўсимлик ҳужайралари.	Фотосинтез жойи; хлоропластлар яшил ранг беради, хромопластлар мева ва гулларга ранг беради, лейкопластлар крахмал сақлайди.

Органоид	Моҳияти	Учраши	Функцияси
Лизосомалар	Тирик, қопчага ўхшаш, бир мембрана билан ўралган, ҳазм ферментларига эга.	Асосан ҳайвон ҳужайраларида ва баъзи ўсимлик. ҳужайраларида	Структуралар ва молекулаларни парчалаш.
Центрио- лалар	Тирик, микронайчасимон структуралар.	Ҳайвон ҳужайраларида, умуман цитоплазма турли соҳаларида, центросома деб аталувчи ядро атрофида.	Бўлиниш уруғининг шаклланиши.
Ядро	Тирик, икки мембранали, тешикли ядро коваклари билан ядрочасига эга, хроматин.	Ўсимлик ва ҳайвон ҳужайралари, сут эмизувчилар етилган RBS ва флоэма тўқимаси ғалвирсимон найчаларида мавжуд эмас.	Хроматин сақловчи, таркибида ДНК, ирсий молекула мавжуд; ядрочага эга.

Ҳужайра қисми	Таркиби	Учраши	Вазифаси
Ядроча	ДНК, RBS ва оқсилдан ташкил топган.	Ҳайвон ва ўсимлик ҳужайраларининг ядросида.	Рибосома ДНК си ва рибосомани сақлаш.

Хулосалар

• Ушбу тақдимот вақтида биз ҳужайралар, ҳужайра органоидлари ва ўсимлик ҳамда ҳайвон ҳужайралари орасидаги баъзи ўхшашлик ва фарқларни билиб оламиз.