Rahim Vohidov, Husniddin Eshooqutov

Ayo soqiy, sunub jomlng qil ehson, yashnasin dillar,
Ko’rindi awal ishq oson-u so’ngra tushdi mushkullar, -deganidek, Sakkokiy ham: •
Ishq ishin Sakkokiy awal bilmayin oson ko’rib,
Oxiri o’z jonining ishini dushvor ayladi
(o’shakitob.278-bet)
deydi. Biroq oshiq hijron azoblariga duchor bo’lsa ham, ishqdan
chekinmaydi, sabr-matonat bilan har qanday qiyinchiliklaiga qarshi
kurashga shaylanadi. Farhod Shirinning ishqida «Ko’hkan» bo’lsa,
Sakkokiyning qahramoni «jonkan» bo’lishga ahd qiladi:
Agar Shirin uchun Farhod ishqi ko’hkan bo’lsa,
Ne tong Sakkokiy faam, jono yo’Iungda jonkan bo*Idi (257-b.)-
Shoiming tasvirida yor-go’zal, latofatli va dilrabo. Uning hnsn-jamoli
oy va quyoshdan, chamanzor gullaridan ham ziyoda. yorning qomatiga
na sarv va na sanobar, uning og’ziga na pista va na g’uncha, labiga na la*l
va na yoqut, ko’ziga na ohu va na nargis, zulfiga na sunbul va na rayhon
tengiasha oladi. Shu bilan birga, yor oshiqqa hayot va umid, shodlik va
quvnoqlik bag’ishlaydi. U bemorga shifo, o’likkajon ato qiladi. Bunday
tasvirlar shoir g’azallarida ilohiy ishq bilan majoziy ishqni bir o’zanga birlashishiga sabab bo’ladi. Aslida ham bu ikki ishq biibirini taqazo qiladi. Shoirning o’ylashicha, yor faqat tashqi go’zalligi bilangina emas, balki ma'naviy olami bilan ham oshiqni maftun qiladi. Biroq yor rahm-shafqat, lutf-karam, vafo va sadoqatda izchil emas. U oshiqqa jabr-sitam ko’rgazadi, va'dasiga vafo qilmaydi. Kibr-havo va mutakabbirlikka beriladi. Yorning «zulf lashkari» jon mulkini g’orat (barbod) qiladi, turrasi (kokili) ko’ngil shahrida g’avg’o qo’zg’aydi. Aslida, ma'shuqaning bunday «harakat»lari uning fe'I-atvoridagi illat emas. Ular majoziy mohiyat kasb etadi. Yanada aniqroq aytiladigan bo’Isa, ular «maxaki imtihon». Oshiq muhabbatining sofligini aniqlashning tayanch vositasidir. Turrang ko’ngil shahrinda ko'p oshubi g’avg’o qunqorib, Jon mulkini g*orat qilur har lahza zulfing lashkari. (276-b.). Shunday qilib, Sakkokiy o’z g’azallarida majoziy (insoniy) sevgini, vafo va sadoqatiii, shodlik va quvnoqlikni ulug’laydi. Vafosizlik va mutakabbirlikni esa keskin qoralaydi, Sakkokiy g’azallarida bunday 'oyalarning ilgari surilishi uning quyidagi g’azalida aniq o*z ifodasini opgan. Go’yo unda shoirning qalbidagi yorqin orzu tilaklari Todalanalanadi: