Rafiyev yengil aòLEÒika va uni o‘QIÒish meòodikasi

sport mashqlari texnikasini ma’lum sharoitlarda
yaxlit ishni bajarish
usuli
, deb bilmoq kerak. Shuning uchun
ham yengilatletikachi harakatlarni boshqarish to‘g‘risidagina
emas, balki konkret sharoitda uning hamma ruhiy va jismoniy
faoliyatini boshqarish haqida ham gapirsa bo‘ladi.
Sport texnikasini o‘rgatish va uni tahlil qilishni yengil-
lashtirish uchun, yaxlit harakatlarni – yugurish, sakrash,

---

65
uloqtirishni – qismlarga, fazalarga, momentlarga bo‘lish
mumkin.
Yengil atletika turlarining har birini texnikasi alohida
ko‘rib chiqiladi.
4.2. YURISH ÒEXNIKASI ASOSLARI
Yurish va yugurish – inson bir joydan ikkinchi joyga
ko‘chishining tabiiy usuli. Buning asosi qadam (odim) dir.
Qadam vositasida odam oyoq mushaklaridan foydalanib,
yerdan depsinib siljiydi. Yurish va yugurish vaqtidagi qadamlar
va ularga bog‘liq bo‘lgan qo‘l va gavda harakatlari to‘xtovsiz
bir tartibda ko‘p marta takrorlanadi. Bunday takrorlanuvchi
harakatlar zanjir
(
siklik) li harakat deyiladi. Qo‘sh qadam
(o‘ng oyoqda bir qadam va chap oyoqda bir qadam) bir
zanjirni tashkil etadi.
Yurib ketayotgan odam harakatining bir zanjiri davomida
yerga bir oyog‘ida tayangan payti (yakka tayanch) ham,
yoki ikkala oyog‘ida tayangan payti (qo‘sh tayanch) ham
bo‘ladi (4-rasm).
4-rasm.
 Yurayotganda qo‘sh tayanch (Q) bilan yakka tayanch (Ya)
almashinishi.
O‘tkazish
Tayanch
Tayanch
Chap oyoq
O‘ng oyoq
Tayanch
Qo‘sh qadam
Q
Ya
Q
Ya
Ya
Q
Q
O‘tkazish
O‘tkazish

---

66
Qo‘sh qadam davomida har qaysi oyoq bir gal tana uchun
tayanch (tayanch oyoq) bo‘lib xizmat qilsa, bir gal silkinib
oldinga o‘tadi (silkinch oyoq). Òayanch paytida oyoq tana
og‘irligini ko‘tarib turadi.
Uni tutib turadi va olg‘a tomon turtib yuboradi. Yurganda
va yugurganda oyoq va qo‘l bir-biri bilan kesishib o‘tadigan
yo‘nalishda harakat qiladi. Yelka kamari bilan tos bir-biriga
intilib, murakkab harakat qiladi. Oyoq olg‘a turtishi
(depsinish) oxirida tosning oldinga og‘ishi sal ko‘payadi,
shu oyoqni oldinga o‘tkazish o‘rtasida esa – kamayadi. Yakka
tayanch paytida tosning silkinch oyoq tomoni pasayadi, qo‘sh
tayanch paytida yana ko‘tariladi. Oyoq bilan turtish
(depsinish) paytida, tayanch oyoq bilan tos ulangan bo‘g‘in
harakatlanib, tos shu oyoq tomon buriladi. Qaysi oyoqqa
tayanilsa, shu oyoq tosga ulangan bo‘g‘inda shu tartibda
harakat sodir bo‘ladi (5-rasm).
Shuningdek, tana ham har qadamda harakat qiladi: u sal
bukiladi va to‘g‘rilanadi, yon tomonlarga engashadi va
buraladi. Har bir zanjir davomida har qaysi oyoqning bitta
tayanch davri va bitta o‘tkazish davri bo‘ladi. Bir oyoq yerdan
uzilib ulgurmasdan ikkinchisi tana og‘irligini o‘ziga oladi.
5-rasm.
 Yurayotganda tos harakati: engashish ortishi (a) va kamayishi
(b), silkinch oyoq tomoni pasayishi (d, e), depsinuvchi oyoq tomon
burilishi (f), vertikal holati (g).
a
b
d
e
f
g

---

67
6-rasm.
 Yurishdagi harakat davrlari va fazalari.
Qo‘sh qadam
O‘tkazish
Tayanch
O‘tkazish
Tayanch
Tayanch
O‘tkazish
Chap
oyoq