Rafiyev yengil aòLEÒika va uni o‘QIÒish meòodikasi

4.4.3. UCHISH
Depsinishdan keyin sakrovchi yerdan ajrab, tananing 
UOM
ma’lum trayektoriya bo‘ylab uchadi. Bu trayektoriya uchib
chiqish burchagiga, boshlang‘ich tezlikka va havoning qar-
shiligiga bog‘liqdir. Sakrashning uchish fazasida havoning
qarshiligi uncha ko‘p bo‘lmaydi, shuning uchun uni hisobga
olmasa ham bo‘ladi.
Uchib chiqish burchagi yakuniy tezlik (sakrovchi yugurib
kelayotganda hosil bo‘lgan gorizontal tezlik bilan depsinish
natijasida hosil bo‘lgan vertikal tezlikning yakuniy tezligi)
yo‘nalishi bilan ufq o‘rtasida hosil bo‘ladi. Demak, bu burchak
depsinish oxirida sakrovchining gorizontal va ko‘taruvchi tezligi
bir-biriga qanday nisbatda ekaniga bog‘liq (24-rasm). Masalan,
yugurib kelib balandlikka sakrashda gorizontal tezlikning
ko‘proq qismi vertikal tezlikka aylanadi, shuning uchun bunda
uchib chiqish burchagi katta (o‘rtacha 60–65°) bo‘ladi. Yugurib
kelib uzunlikka sakrashda gorizontal tezlik vertikal tezlikka
nisbatan ancha katta, shuning uchun uchib chiqish burchagi

---

94
45° dan ancha kichik (odatda 20–26°) bo‘ladi. Barcha sakrash
turlarida yakuniy tezlik depsinish oxiridagi tashkil etuvchi
tezliklarning eng kattasidan sal ortiqroq bo‘ladi.
Sakrovchi tanasi 
UOM
ning boshlang‘ich uchish tezligi
bo‘lgan yakuniy tezlikni aniqlash uchun, gavda 
UOM
ning
vertikal va gorizontal tezliklari miqdorini bilish kerak.
Depsinish natijasida sakrovchida vertikal uchish tezligi paydo
bo‘ladi. Bu boshlang‘ich tezlik quyidagi formula bilan
aniqlanadi:
V
2
= 2
gH
.
Bunda 
g
— og‘irlik kuchining tezlanishi
H
— uchish paytida 
UOM
ning ko‘tarilish balandligi.
«Sakrovchanlikni» o‘lchashlar (yugurib kelib bir oyoqda
depsinish) yaxshi tayyorlangan balandlikka sakrovchilar
tanasining 
UOM
uchish fazasida 100–115 sm balandga
ko‘tarilishini ko‘rsatdi. Yugurib kelib balandlikka sakrashdan
jahon rekordi qo‘yilgan vaqtda sakrovchining 
UOM
110 sm
ko‘tarilgan desak, u holda vertikal tezlik 4,65 m/son. bo‘lib