Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

Elektromagnit induksiya hodisasi. 
Elektromagnit induksiya 
hodisasiga ingliz olim Faradey (1831-yilda elektromagnit induksiya 
hodisasini tajribada ko‘rgan) asos solgan b o iib , unga asoslanib 
elektr energiyani ishlab chiquvchi elektr mashina generatorlar 
yaratildi. 1871-yilda 
D. 
Maksvell o ‘zgaruvchan elektromagnit 
maydon tenglamasini kashf etgan.
Misol. 
Uzunligi 
0,5 
m 
boig an
o‘tkazgichdan 
induksiyalanadigan e.yu.k. aniqlansin, Bu oikazgich magnit 
induksiyasi V = 1 tl b o ig an bir jinsli magnit maydoiida kuch 
ehiziqlariga tik holda v = 3 m/sek tezlik bilan xarakatlanadi:
E = V L v =
1 0,5-3= 1,5 v.
0 ‘zgarmas magnitning janub va shimol qutblari oraligiga 
joylashtirilgan oikazgich magnit maydon kuch ehiziqlariga 
perpendikulyar yo‘nalishda xarakatlanishi kerak yoki boim asa 
oikazgich qo‘zg‘almas xolatda b o is a magnit maydon kuch 
chiziqlari unga perpendikulyar xolatda xarakatda b o iish i kerak. 
Ushbu shartlardan birinchisi elektr energiyasini ishlab chiquvchi 
o ‘zgaruvchan 
tok 
(8.7-rasm) 
o‘zgarmas 
tok 
(8.8-rasm) 
generatorlardan foydalaniladi. Sim chulg‘amlari (s2) joylashgan 
yakor mexanik energiya yordamida (suv yuqori bosimli bug‘ yoki
ii 6

---

shamol bosimi) xarakatga keltirilganda shimol, janub qutblar orasida 
hosil bo ‘lgan magnit maydonini kesib o‘tishi natijasida unda EYUK 
“e” hosil bo‘ladi. Sim chulg‘ami (SCH) da hosil bo‘lgan EYUK “e” 
metal xalqalar “K” va shyotkalar orqali iste’molchiga uzatiladi. 
Xalqalar yaxlit bo‘lganida schetkalar orqali iste’molchilarga 
uzatilayotgan kuchlanish o‘zgaruvchan chastotali bo‘ladi. 8.7-rasm 
xalqalar aylanasi bo‘ylab boMinib oralari izolyasiyalangan bo‘lsa 
kuchlanish o'zgarmas chastotali b o ‘ladi.
Yuqoridagi 
elektromagnit 
induksiya 
hodisasini 
nazariy 
tomonlarini o ‘zlashtirib olinganidan keyin, Dvigatel-Generator 
agregatini ishlashini stendda o‘rganib chiqiladi.