Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

8.2-rasm. Umumiy qoMlanishga moMjallangan zamonaviy cho‘g‘lanma
lampalarning tuzilishi:
a - monospiral simli; b-qo‘sh spiral; v-qo‘sh spiralli kripton solingan;
1-shisha kolba; 2-cho‘g ‘lanish spirali (volfram); 3-elektrodlar (nikel,
qotishmalar, platinid); 4-ilgakJi usblagichlar (molibden); 5-sokoi
stakani (temir qotishmas! 
i): 
6-kontaktli shGyba.
C ho‘g ‘lanma lampaning nurlanish manbai sifatida 2800 - 00K 
haroratgacha qiziydigan volfram tolasi hizmat qiladi. Volfram qiyin 
eriydigan (T=3665 K) metall b o ‘lib, yuqori haroratlarda sekin 
bug'lanadi. Qiziyotgan jism ning harorati oshgan sari nurlanish 
oqimi oshadi va nurlanish maksimumi odam k o ‘zining sezgirlik 
spektri tomon suriladi, y a ’ni lampaning y o ru g iik FIK ortadi.
Shisha kolba 1 gaz bilan to ‘ldirilgan b o ‘lib (argon, azot yoki 
kripton) uning diametri lampaning quvvati bilan aniqlanadi, Kolba 
maxsus m astika orqali sokolga 5 o ‘matilgan. Sokol lampani elektr 
tarm og'iga ulash uchun ishlatiladi. C ho‘g ‘lanish spiralini 2 sokol 
bilan ulash uchun nikel elektrodlar 3 xizmat qiladi.
C h o 'g 'lan m a lampada asosiy ishchi organ bo‘lib cho‘g ‘lanish 
spirali xizmat qiladi. Issiqlik qonunidan bilamizki, cho‘g‘lanish 
lampasining asosiy kattaliklari (Fc, Hc, 
цс,
t) faqat haroratga bog‘liq. 
Lekin biz haroratni xoxlaganimizcha коЧага olmaymiz, chunki 
harorat oshishi bilan volfram spiralini changlanishi oshib boradi.
115

---

Tajriba shuni ko ‘rsatadiki, nominal haroratni 1% oshirsak, 
changlanish 2 barobar oshar ekan, bu esa lampani ishlash muddatini 
qisqarishiga olib keladi.
Hozirgi vaqtda shisha kolba ichiga inert gazlar - argon, azot 
yoki kripton bilan 800 GPa bosim ostida kiritiladi, chunk! inert 
gazda volfram spiralini changlanishi kamayadi. Bu esa lampani 
ishlash vaqtini o ‘zgartirmasdan cho‘g ‘lanish spiralini haroratini 
oshirish imkoniyatini yaratadi, Bu erda azotning roli, qisqa 
tutashuvdan 
saqlash, 
shu 
bilan 
bir 
qatorda, 
lampaning 
samaradorligini oshirish uchun cho‘g‘lanish elektrodi qo‘shburama 
ko‘rinishida tayyorlanadi.