Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

6.3. Energetik resurslarninig iste’moli
Energetik resurslami iste’moli tez sur’atlarda va dunyo ishlab 
chiqarishiga b o g iiq ravishda o ‘smoqda. Tadqiqotchilaming taxmin 
qilishlaricha, 2020-yilga kelib energiya zaxiralarining iste’moli 320- 
480 ming T V tsoatni (ya’ni 4 0-6 0 mlrd. tonna shartli yoqilg‘iga 
teng miqdorda) tashkil etishi kutilmoqda. Dunyo energiya zaxiralari 
2020-yildan keyin, yadro va termoyadro energetikasini hisobga 
olmagan holda, yana 100-250 yilga etishi bashorat qilinada. Bu 
m a’lumotlar taxminan, lekin kelajakni ayrim ko ‘rinishlarini yoritib 
beradi. 6.1 rasmda rasmda turli xil energiya tashuvchilami dunyo
80

---

miqyosida iste’moli dinamikasi ekltirilgan.
Dunyoda energetik resurslami 2020-yilga kelib umum iy ishlab 
chiqarish 4 0-6 0 mlrd. tonna shartli yoqilg‘iga teng bo1 lishi 
kutilmoqda. Jahon energetika tizimida neft va gaz yuqori o ‘rinni 
egallaydi va ishlab chiqarilayotgan energiya zaxiralarini 3/5 qismini 
tashkil etadi, 1/5 qismini yadro yoqilg'isiga, qolgan qismi boshqa 
qattiq yoqilg‘ilarga to ‘g ‘ri keladi.
60-yillarda dunyo yoqilg‘i-energetik muvozanati tuzilishida 
sezilarli o ‘zgarishlar ro ‘y berdi. Suyuq va gazsimon yoqilg‘i 
iste’moli ortdi. 1980-yilda dunyoda um um iy energiya iste’molida 
46% ni neft, 20% ni esa gaz tashkil etdi.
XX asm ing oxiriga kelib energiyani iste’molini tabiiy gaz, 
k o ‘m ir va yadro energiyasi hisobiga qondirildi. XXI asr boshida 
qayta tiklanadigan energiya turlari ulushint oshirish kutilmoqda. 
Taxminiy hisoblarga k o ‘ra bu energiya zaxiralarini ulushi, yadro 
energiyasi bilan 40% atrofida b o ‘ladi. Foydalanaoladigan energiya 
manbalari ichida k o ‘m im ing ulushi eng katta (75-85% ); neft (1 0 - 
15%) va gaz (10-15% ) ulushlari sezilarli; qolgan energiya zaxiralari 
birgalikda 2% ni tashkil etadi.