Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

Litsenziya 
- bu ixtironi 
qo‘llashga beriladigan ruxsat.
Mualliflik guvohnomasi esa ixtiroga bevosita davlat tomonidan 
egalik huquqini mahkamlaydi. Davlat ixtironi uni tadbig‘ini 
maqsadga muvofiqligini hisobga olgan holda uning realizatsiyasini 
o‘z zimmasiga oladi. Davlat ixtirollami chet elda patentlash, 
lizensiyalarni sotish, ixtironi boshqa davlatlarda mavjud boig an
biznig davlatga zarur yangiliklarga almashish huquqiga ega. Davlat 
ixtirochilar huquqlarini rag'batlantirish va imtiyozlar berish orqali 
g ‘amho‘rlik bildiradi. Ixtirolaming bu tarzdagi himoyasi o‘zini 
yagona to‘g ‘ri tizimligini isbotladi.
Kashfiyotlar 
- tabiat va jamiyatni ilmiy anglash jarayonida 
aniqlanadigan o ‘ta muhim yangi ilmiy yutug‘lardir. Kashfiyot - bu 
moddiy olamning aw aldan ma’lum qonuniyatlarida, xossalari va 
hodisalarida noma’lum obyektlarning aniqlanishidir. Bu yangiliklar 
bilish darajasiga tubdan o ‘zgartirishlar olib kiradi.
Texnik ijodiyotning asosiy shaklidan biri - ratsionalizatorlik 
taklifidir.
Ratsionalizatorlik taklifi 
- bu korxona, tashkilot yoki 
muassasa uchun yangi va foydali bo‘lgan texnik yeehim bo‘lib, 
mahsulot 
konstruksiyasi, 
ishlab 
chiqarish 
texnologiyasi 
va 
qo‘llaniladigan texnika yoki material tarkibini o ‘zgartirishni nazarda 
tutadi.
176

---

Taklif korxona, tashkilot yoki muassasa uchun yangi deb tan 
olinadi, agar o ‘matilgan tartibda buyurtma yoki o ‘xshash yechim 
beriigunga qadar:
a)b u korxona, tashkilot yoki muassasada qo‘llani!magan yoki 
muallif taklifiga ko‘ra 3 oydan ko‘p bo ‘lmagan muddatda 
qo‘llanilgan b o isa;
b) administratsiya buyruqlari yoki farmoyishJarida ko‘zda 
tutilmagan, bu korxona, tashkilot yoki muassasa texnik xizmatlari 
tomonidan ishlab chiqilmagan, boshqa shaxs tomonidan burtma 
rasmiylashtirilmagan bo‘Isa;
v) yuqori tashkilot tomonidan tavsiya etilmagan yoki axborot 
nashrlarda chop etilmagan bo ‘Isa;
g) korxona, tashkilot yoki muassasaning nomativ hujjatlarida 
majburiy deb ko‘rsatilmagan bo‘Isa.
Ratsionalizatorlik taklifi korxona, tashkilot yoki muassasa 
rahbari nomiga beriladi.
Ratsionalizatorlik taklifi yuqorida sanab o ‘tilgan talabalarga 
javob bersa, u holda muallif ratsuionalizatorlik taklifi guvohnoma va 
pulli rag‘batlantirish oladi.
Ixtirochilik, ratsionalizatsiyani rivojlantirish va uning natijasini 
oshirishda Ixtirochilar va ratsionalizatorlaming umumittifoq jaiyati 
faol o ‘rin tutadi. Bu jamiyatga 11 mln.dan ortiq inson a’zo.
Nazorat savollari
1. Ilmiy texnik taraqqiyot qishloq xo'jaligini rivojlanishda
qanday rol о ‘ynaydi?
2. Dunyoviy 
olimlarda 
buyuk 
kashfiyotlar 
yaratgan
ajdodlarimiz nomlarini sanab о ‘ting.
3. Qishloq xo jaligida elektr energiyasidan foydalanishga ilmiy
amaliy tadqiqotlar.
177

---

4. Qishloq xo'jaligida elektr energiyasidan 
f o y d a l a t P ' h n i
ilmiy
asoslarini yaratishda xissa qo'shgan olimlar haqida nimalarni
bilasiz?
5. 0 ‘zbekistonda 
agrar soha 
ishlab 
chiqarish&a 
elektr
energiyasidan foydalanishga oid ilmiy amaliy tadqitj°^ar °
borgan va bu borada fa n texnikani rivojlanishiga xisst 4° shgan
olimlar haqidagi nimalar bilasiz?
6. Qishloq xoja lig i 
u c h u n
elektrlashtirish va 
a v to m a tla s h tir is h
bo'yicha mutaxassis kadrlar tayyorlash tarixiga oid nimalarni
bilasiz?
7. Respublikada 
qishloq 
xo ‘jaligini 
elektrlashtirish 
va
avtomatlashtirish bo ‘yicha ilmiy-pedagogik kadrlar tayyorlash
ishlari qanday amalga oshirilmoqda?
8. Ixtiro deb qanday texnik yechimlar tan olinadi?
9. Patent qanday hujjat hisoblanadi va и qachon ix tf° eSa d(
tan olinadi?
10.Litsenziya nima?
11.Kashfiyot deganda nimani tushunasiz va Ф ёа misoi
keltiring.
12. Ratsionalizatorlik taklifi nimalardan iborat bo ladi vo
qanday о ‘zgartirishlarni nazarda tutadi?
178

---