Радиотехник тизимлар назарияси асослари

e) Volf-Raye yulduzlari. Kengayayotgan qaynoq qobiq bilan o ‘ralgan nostatsionar yulduzlarning bir turi Volf-Raye yulduzlari deb ataladi va
ularning spektral sinfi W bilan belgilanadi. Bunday yulduzlar spektrida juda keng (50—100 A) emission, chiziqlar to ‘g‘rirog‘i emission tasm alar ko‘rinadi. Tasmalarning kengligi 1500 km/s gacha tezlik bilan kengayadi, tasmalar orasidagi tutash spektri juda kuchsiz, yulduzning yorug‘ligi asosan
uning qobig‘ida hosil bo‘ladi. Absolut yulduz kattaligi o ‘rtacha M = —3.4m, bolometrik kattaligi — 9mga yetadi. Spektrida He II X.4686, CIV, NIV va NV ion chiziqlari ko‘rinadi. Yulduz temperaturasi 60 000 dan 100 000 K gacha, W yulduzlarning o‘zagi sirtida temperatura 90 000 dan 110 000 K gacha bo‘lishi kerak. W yulduzlar ikki turga bo‘linadi: WN azotli, WC — uglerodli, Volf-Raye yulduzlarining ko‘pi qo‘shaloq yulduzlardir.
W — yulduzlar o‘z moddasini fazoga uzluksiz sochib turadi. Oqqush- ning V444 (V444 Cyg) yulduzi shundaylardan. Uning massasi flj) = 12IQi0; Quyoshnikidan 12 marta ko‘p; R = 7Re; o‘zaginiki Ru = 2Re . Bir yilda lO-5 m»0 massa va 100 000 yilda o‘z massasining bir Quyosh massasiga teng qismini yo‘qotadi. W yulduzlar massiv (15—20IT()e) hisoblanadi.
Shunday qilib, yuqorida ko'rilgan yulduzlar (Oqquning P-si, Be) ning nostatsionarligi ulaming fotosfera va qobiq qatlamlarining tez aylanishi bilan bog‘liq. Shuningdek, nostatsionarlik qo‘shaloqlik bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
3.20-rasmda bosh ketma-ketlik yulduzlarining o‘q atrofida aylanish bilan ulaming spektral sinfiga bog‘liqligi tasvirlangan. Chizmadan ko‘rinadiki, B (16 000°) va A (10 000°) sinfiga mansub yulduzlar o‘z o ‘qi atroflda tez (150 km/s) va F (8 000°) va G (6 000°) sinfga mansublari sekin (10 km/s)
119



Spcktral sinf


3.20-rasm. Yulduzlarning o‘q atrofida aylanishining ulaming spektral sinfiga bog‘liqligi.

aylanadi. 0 ‘tagigantlarning O va B3 sinfga mansublarining aylanishi 100 km/s, A-F ga mansublariniki — 25 km/s. Gigantlarning, A-ga mansublari, F va G (75—100 km/s) ga mansublariga qaraganda sekin aylanadi.