Радиотехник тизимлар назарияси асослари

Katta Itning P~si singari yulduzlar. Bunday qaynoq yulduzlar B,—B2 spektral sinfga mansub bosh ketma-ketlikning ustida, unga yepishgan holda joylashadi. Ularning pulsatsiyalanish davri juda qisqa, (3 —6 soat), yorug‘ligining o‘zgarish amplitudasi 0.2mdan oshmaydi. Bu yulduzlarning (5—160 km/s) nuriy tezligi ham shunday davr bilan o‘zgaradi. Bu yulduzlarda tezlikning o'zgarishi sakrab (bir davr ichida 2 marta o'zgaradi) ro‘y beradi. Bu hodisa yulduzdan gaz qobig‘ining ajralishi bilan bog‘liq. Ularda o ‘rtacha zichlik p~ 10 - 2 = 10 -3 g/sm 3. Davr yorqinlik bo g ian ish i sefeidlarda kuzatiladiganga teskari boiadi, ya’ni davr ortishi bilan M ham, T ham ortadi.
Savrning RV-si va Kitning Mirasi. Savrning RV-si singari G va M spektral sinfga mansub o‘tagigant yulduzlarning 100 ga yaqini m aium . Pulsatsiyanish davri 30-150 kungacha, yorugiigining o ‘zgarish amplitu- dasi 3m dan oshmaydi. Qisqa davrlidan uzun davrliga tomon o ‘tgan sari o'rtacha zichligi 10_4dan 10_6g/sm 3gacha oraliqda o'zgaradi. Nuriy tezligi sakrab o'zgaradi bu esa gaz harakati otilib chiqish xususiyatiga ega ekanligini ko'rsatadi. Yorug‘lik egrisi Liraning (3-si nikiga o'xshaydi.
Kittning Mirasi (0 Set) kabi M, C, S spektral sinfga mansub o'tagigant yulduzlar yorug‘ligining o'zgarish davri 70 dan 1400 sutkagacha bo'ladi, yorug‘ligini o'zgarish amplitudasi 3 dan 10mgacha bo‘ladi. Bunday uzun davrli o‘zgaruvchan yulduzlar spektrida maksimumidan keyinroq vodorod,
115



3.17-rasm. Har xil turdagi pulsatsiyalanuvchi yulduzlarni spektr — yorg‘inlik diagrammasida joylashishi.

Fe I, Fe II va boshqa elementlarning emission chiziqlari ko‘rinadi. Bu esa sovuq yulduzlar atmosferasiga emission chiziq beradigan qaynoq gazlarning otilib chiqishini ko'rsatadi. Kitt Mirasining R = 4OOR0 , massasi 1O11J)0 va o‘rtacha zichligi 10 8 g/sm 3 ga teng. Yuqorida keltirilganlardan ko‘rinib turibdiki, yulduzning zichligi pasaygan sari uning pulsatsiyalanish davri orta boshlaydi. Eng oddiy holda bir jinsli shaming pulsatsiyalanish davri bilan zichligi orasida sodda bog‘lanish bor, ya'ni