Радиоэлектроника асослари муҳаррир — Қ. Азимов

7.32-расм. Параллел ҳисоблагичнинг таркибий схемаси.


Бошланғич вактда триггерлар ноль ҳолатда бўлиб (Q₁=Q₂=0), ўзаро туташтирилган К—киришларга бир хил «I» мантиқли кучланиш бериб қўйилади. I—триггер­нинг I-кириши Q₂ чиқишга уланган бўлгани учун «I» мантиқли кучланиш таъсир этади.
Агар С — киришга I импульс таъсир этеа, I триггер қаита уланиб чиқиш кучланиши Q₁=l бўлади. Бунда иккинчи триггернинг 1-киришидаги кучланиш «1» мантиқли бўлиб қолади. Лекин бошланғич пайтда унда «О» мантиқли кучланиш бўлгани учун у қайта уланмайди ва Q₂=0 ҳолат сақланади ( ₂=l). Шунга кўра 1 импульс тугашида ҳисоблагичга 01 сон ёзилган бўлади.
Иккинчи импульс таъсир этган вақтда иккала триг­гернинг 1 ва К киришларида «I» мантиқли сигнал бўлади. Шунинг учун II импульснинг тугаши билан иккала триггер қайта ушланиб, уларнинг тўғри чиқишларида Q₂=l ва Q₁=0 мантиқли сигнал ҳосил бўлади, яъни ҳисоблагичга 10 сони ёзилади. У ўнли система бўйича 2 сонига тўғри келади. Бунда триггерларнинг 1-кириш- ларига «0» мантиқли кучланиш уланган бўлади.
Шундай қилиб, ҳисоблагичда биринчи кириш импульсидан кейин 01, иккинчи импульсдан кейин—10, учинчи импульсдан кейин 00 сонлар ёзилади. Яъни учта кириш импульсидан кейин ҳисоблагич бошланғич ҳолатга қайтади.
Умуман олганда барча ҳисоблагичлар мураккаб схемага эга бўлади. Мақсадга қараб унинг таркибида турли хил мантиқий элемеитлар қатнашади. Бундам ташқари, ҳисоблагичлар фақат икки асосли ҳисоблаш системасидагина эмас, балки ихтиёрий асосли қилиб ясалиши мумкин. Масалан, ўн асосли ҳисоблагич икки-ўнли асосда ишлайдиган ҳисоблагичлар декадасидан (ўнлигидан) ташкил тоиади. Уларнинг нечта бўлиши ўнли сонларнинг юқори разряди билан белгиланади. Ҳар бир декада 0 дан 10 гача сонларни икки-ўнли код асосида санайди. Учинчи импульс таъсири тугагач, ҳисоблагич декадаларида бошланғич ҳолат тикланади.


7.17. Информацияни акс эттириш қурилмалари.